Shillong, Kyllalynkot 07: Ka jingpynmih ia ka list kaba nyngkong jong ka sorkar Assam ia ka National Register of Citizens (NRC) ha kaba ka cut-off date ka dei 24th Lber 1971 ka long kum shi bynta ban ithuh ia ki nongshong shnong ba pura ka jylla Assam bad ki poiei kiba wan hadien katei ka cut-off date.
Kane ka list ka la mih ha ka 31st Nohprah 2017 ha kaba napdeng ki 3.29 klur ki nongapplai, 1.90 klur ki la mih kyrteng. Kane ka jingleh jong ka Assam lyngba ka NRC ka long halor ka jingbun palat ki nongwan buhai shnong ha kane ka jylla khamtam na Bangladesh ha kaba tang hapoh 10 snem 12 tylli ki districts napdeng ki 34 tylli ki trai ri trai muluk ki la kylla ki rit paid.
Ka Assam lyngba ka NRC ka thmu ban beh noh ne ban ym ithuh shuh ia ki poiei kiba wan hadien ka 1971 ha jylla kata kin duh noh nadong shadong ki jingmyntoi ba ka Assam ka ai lait noh tang ki jingdonkam ba la buh da ka United Nations, kata ka bam, ka iing sah bad ka jaka sah. Lyngba ka NRC kumta la sngewthuh ba ki poiei ha Assam ki la don hapdeng ka jingtyrha bad jingkhih mynsiem ha kaba kin hap wad ki lad ki lynti kumno ban ioh shongsuk biang ha Assam bad lada ym don lad shuh da kumne kin hap ban wad noh da ki jaka sha kiwei pat ki thain ha kaba ki lah ban shongsuk khlem da don ba ithuh ne pyndik mano mano ruh.
Ia kine ki poiei la sngewthuh beit ba ki jaka kiba biang tam ba kin leit buhai shnong ki dei ki jylla sha ki thain shatei lam mihngi khamtam ka Meghlaya kaba dei kaba jan tam bad kaba don u pud u sam uba heh bha bad ka Assam.
Ka Meghalaya ka don nongshong shnong haduh 29.67 lak ngut ha kaba ki Khasi ki long 14 lak ngut katkum ka census 2011. Katba ki bym pat mih kyrteng ha ka list ba nyngkong jong ka NRC ki kot haduh 2 klur duna. Kumta lada tang 20 lak ngut ki phetwir noh na Assam bad wan sha ka Bri U Hynniewtrep ka mut ki Khasi ki la kylla rit paid ha la ka jong ka jaka. Kane ka long kaba ma bad kaba shyrkhei haduh katta katta lada kan jia kumtei namar kum ka jaidbynriew ngi la iohi ba bun ki jaka ki Khasi ki la kylla ki rit paid ha khmat ki nongbuhai shnong kiba wan na Bangladesh, Nepal bad na kiwei ki jylla ka ri India.
Ka sorkar MUA II dang shen ka la pynmih ia ka khubor ba ka la bthah ia baroh ki district administrations ba kin long kiba peit pyrman ioh kadon kano kano ka jingwan rung tuh ba kynsan jong ki briew na Assam hynrei ka seng Khasi Students’ Union lyngba kane ka kyrwoh ka kyntu ia ka sorkar ba kadei ban kham pyrkhing shuh shuh ia ka rung ka mih jong ki briew ba nabar hapoh ka jylla Meghalaya bad ba kan leh kumba leh ka jylla Nagaland, Manipur bad Mizoram da ka pynap da ki bor pulit ka jylla bad ki paramilitary ha man la ki jaka ha border.
Nalor kane ka seng ka kyntu ia baroh ki tnad treikam jong ka seng khamtam kiba ha thain khappud bad kumjuh ruh ia ki dorbar shnong, ki seng samla, ki VDP, ki seng trei mon sngewbha bad kiwei kiwei ba kin long kiba piet pyrman ha man la ki jaka khnang ba kan ym don kano kano ruh ka jingrung tuh jong ki mynder ha kane ka Bri U Hynniewtrep. Ka seng hi kumba ka ju leh man ka por kan shim ki lad ki lynti kiba tyngeh ban ym ailad ia ki mynder ba kin wan buhai shnong hapoh u pud u sam ka Bri U Hynniewtrep khamtam ha kum kane ka por ba la sdang ia ka NRC ha Assam.
Shuh Shuh u Myntri Rangbah ka Assam, u Sarbananda Sonowal dang shen u la ong ba ha kaba ia dei bad ka jing pynkylla ia ka Citizenship Act jong ka ri India khnang ban pdiang ia ki Bangladeshi Hindu kum kum ki nongshong shnong ba pura ka India kan bha shibun ba ka sorkar pdeng kan pynbeit ban kyntu ia baroh ki jylla ban ai jaka sah mar katkuh ia kine kipoiwir Bangladeshi Hindu bad ym ban shu thynnian tang hapoh Assam. Halor kane, ka seng da leilei ruh kan ym ailad ba ka Bri U Hynniewtrep kan hap ai jaka biang sa shisien ia ki poiei na Bangladesh hapoh u pud u sam ka Bri U Hynniewtrep namar ka seng ka la iohi ia kaei kaba jia ha ki por 1971 ha kaba ka Indira Gandhi ka la ai jaka ia ki poiwir na Bangladesh kiba phet na ka Bangladesh Liberation War 1971 hapoh Rynjah.
Khatduh khatwai ka seng lyngba ka jingmih ha ka kotkhubor ka Shillong Times (06.01.2018) ba ka NFR ka la sdiang pyntrei biang ia ka Tetelia -Byrnihat Railway Project, ka maham biang sa shisien ia ka NFR ba kam dei ban iais shakhmat bad kane ka project tad haduh ba ka sorkar jylla ka la lah ban shna ki ain ba pura ki ban tehlakam ia ka jingwan rung kyrthep ki mynder ha kane ka jylla. Shuh shuh lyngba ka jingiakren bad ka sorkar jylla ha ka 19.07.2017, ka seng ka kyntu ia ka sorkar ba lada kam khein dewthala ia ka jingiakren ha katei ka sngi, ka la dei ban pynshitom mardor ia ka NFR lada ka sdang ia ka jingtrei jong ka ha Byrnihat.
