Shillong, Rymphang 10:U Project Director ka Meghalya AIDS Control Society (MACS), Dr WB Langstieh u la pyntip ba ka Jylla Meghalaya kala kiew bha ha ka jingdon jong ki briew kiba ïoh ïa u khñiang jingpang HIV kaba long palat ia ka ‘National level’. U la ong ruh ba ka District East Jaiñtia Hills bad ka West Jaiñtia Hills ki long ki district ki ba bun ba ïoh ïa une u khñiang jingpang.
Ha ka jingiakren bad ki nonglum khubor na ka liang u Dr Langstieh u la pyntip ba ki briew ki ba ïm bad u khñiang jingpang HIV ha ka jylla ki don 0.43% ka ba long palat na ka ‘National level’ kaba 0.21%. “Ka jingdon ki briew kiba don ïa u khñiang HIV ha ki kynthei ka long 4,587 ngut katba ki shynrang ki don 4,777ngut , kine ki long ki ba la wan ban pynrung ia lade bad ka Meghalaya AIDS Control Society” u la ong.
“Ka jingdon jong ki khynnah ki ba ïoh ïa une u khñiang jingpang ha ka jylla ki don kumba 466ngut katba 374 ngut ki dei kiba don ha pdeng ka jingsumar” u la pyntip.
U Dr Langstieh u la ong ruh ba Ki khynlung ki ba kha na ka kmie kaba don ia une u khñiang jingpang, ki dei ki ba don ha ka jingma ban ïoh ïa kane ka jingpang. “Ka MAC ka la pynong ia ki ‘program’ ka ba ki ai kyrteng ka Early infant Diagnosis (EID) kane ka dei ka ‘program’ kaba ki leh ïa ki test ba manla ka por na ka bynta kine ki khynlung ki ba kha na ka kmie ka ba don ïa une u khñiang jingpang” u la pyntip.
U Dr Langstieh u la pyntip ruh ba ki District jong ka Jaiñtia Hills ba kynthup ia ka East bad west Jaiñtia Hills ki dei ki district ki ba don bun ïa ki briew kiba ïoh ïa une u khñiang jingpang HIV ha ka jylla . U la ong ruh ba ka East khasi Hills District ka long kaba shu pdeng ha ka jingdon ki briew ki ba ïoh ïa kane ka ne ka jingpang bad kiwei kiwei pat ki District ha ka Jylla ki long ki ba duna bha ban don ïa ki briew kiba ïoh ïa ka.
Haba jubab ïa ki daw halor ka jingkiew jong ka jingpang HIV ha ka jylla, u la ong ba ka jingia shongkha pathar khlem ki jingiada kane ka dei ka daw jong ka jingkynrei kane ka jingpang ha ka jylla. U la ong ruh ba ki don kiwei kiwei pat ki daw kum ka jingia ‘inject drug’, ka jingsaphriang na ka kmie ka ba don ïa une u khñiang jingpang sha ki khun bad ruh ka jingai snam.
“ Kumba 80% ki briew ki ba ïoh ïa kane ka jingpang ha ka Jylla ka dei lyngba ka jingshongkha khlem da tip la u kpa ne ka kmie ki ba don ïa une u khñiang jingpang’ u la ong.
U Dr Langstieh u la ong ruh ba ka jingïa shongkha ba khlem ki jingiada kane ka wanlam ïa ki khun ba kin ïoh ïa une u khñiang jingpang, ha kaba u lok u lah ban ïoh ia une u khniang jingpang na ka lok , ne ka lok na u lok khlem da tip ba ki don ïa une u khniang jingpang.
“ Ka MACS ka ai jingmut na ka bynta kito ki briew kiba don ha ka jingma ban ïoh ïa une u khñiang jingpang ba ki dei ban tip ïa lade khnang ba phin ïoh ka jingsuma ha ka por ba biang kane kan iarap ban pynduna ïa ka jingsaphriang une u khniang jingpang hapoh kamet u briew bad kumjuh ruh ban lait na ka jingpyn saphriang sha kiwei pat”u la ong.
U Dr Langstieh u la ong ruh ba na ka liang ka MACS kum shibynta ban ïaleh pyrshah ïa une u khñiang jingpang ki ïoh ban pynlong ïa shibun ki ‘program’ bapher bapher kum ki ‘ awareness program’, ki ‘medical camp’ ha kaba ki pynlong ïa ka jingtest snam khnang ba yn lah ban tip la ki don ne em ïa une u khñiang jingpang bad ha dien ba ki la ïoh ia ka report ki shim ïa ki nongpang ki ban don ïa une u khniang jingpang na ka bynta ban sumar bad na ka liang ka MAC ki budien ia kine ki nongpang ha ka ban ai jingiarap ba kyrpang bad ki counselling.
U Dr Langstieh u la buh ruh ka jingpyrpad ïa baroh ban ai ka jingiatrei lang ym tang ki nongttrei jong ka MACS hynrei ki khmieh lynti ban ïoh ka jingiatrei lang na duh naiing-nasem ki shnong ki thaw bad kumjuh ruh na ka liang ka sorkar ruh ha ka ban tehlakam ia kane ka jingpang.
