New Delhi, Jylliew 08: Ki ri synshar paidbah ki don ka jingpeit bniah kaba kham khlain ha kaba pynpoi ia ki mar bad ki jingshakri sha kito ki bym ioh jingshakri bad kito ki bym ioh bynta. Ha India, kane ka long kaba bniah bha. Ym don kano kano ka jingkren kaba neh khlem da don ka nongrim, ym don kano kano ka jingkam ka bym don ka jingktah.
Ka jingkylla kaba shisha ka dei ban poi sha baroh ki briew, namar ha ka synshar paidbah jong ngi, ki briew kiba shem jingeh tam ki thep vote. Dei na kata ka daw, shisnem hapohka Modi 3.0, ki jubab kiba sawa ha Delhi, Maharashtra bad Haryana kim dei tang ki mawjam ha ka saiñ hima sima—ki dei ka jingpynskhem biang ba ha ka ri India kaba mynta, dei ka jingpynpoi, ym tang ka jingkren, kaba ïoh ïa ka jingshaniah.
Ki prokram kiba la pynshong nongrim ha ka ‘Sarvodaya lyngba ka Antyodaya’ ki pynthikna ba ym don uwei ruh u nong India ubym ioh bynta ha ka roi ka par jong ka ri. Palat 25 klur ngut ki briew ki la shah pyllait na ka jingduk kaba bun jait. Ka Pradhan Mantri Kisan Samman Nidhi (PM-KISAN) ka la ai pisa palat T 3.68 lak klur sha palat 11 klur ngut ki nongrep.
Ka sienjam ‘Lakhpati Didi’ ka la aibor ïa palat shi klur ngut ki longkmie ha ki jaka nongkyndong ban ïoh ïa ka jingkamai kaba palat ïa ka T 1 lak ha ka shisnem. Haduh 3 klur tylli ki ïing ki dei kiba la ioh jingmynjur hapoh ka Pradhan Mantri Awas Yojana.
Ka Jal Jeevan Mission ka la pynbiang ïa ka jingpynpoi um kor sha palat 15.44 tylli ki longïing ha ki jaka nongkyndong. La pyniar ia ka Ayushman Bharat Pradhan Mantri Jan Arogya Yojana (AB PM-JAY) ban ai ia ka jingsumar khlem jingsiew kaba T 5 lak shisnem na ka bynta baroh ki nongshong shnong kiba la 70 snem shaneng, khlem da khein ia ka ioh ka kot.
La khmih lynti ba kane kan ai jingmyntoi kumba 6 klur ngut ki tymmen, kaba ai ïa ki ïa ka jingsumar kaba pura bad ka jingïada ha ka liang ka pisa tyngka. Nalor kata, la pynjlan ia ka skhim ban kynthup ia ki nongtrei ka koit ka khiah ha ka imlang sahlang kiba don ha ki jaka treikam. Kine ki jingkhein kiba phylla kim dei tang ki jingkhein jingdiah, hynrei ki khana jong ka jingkylla ha kylleng ki lak tylli ki longïing jong ka ri India.
Ka jingkut jingmut jong u Myntri Rangbah duh na ka bynta ka jingkyntait pura ka ri India ia ki kam lehnoh ka la paw ha ka jingjubab kaba stet ïa ka jingshah thombor ha Pahalgam, ha kaba ki lehnoh ki la thombor ïa ki nongjngohkai pyrthei kiba lui lui.
Ka ri ka la sngewsih ia ka jingduh mynsiem briew hynrei ka la ieng tylli, da kaba pyndep ia ka Operation Sindoor da ka jinglong kaba thikna bad kaba donbor, da kaba pynskhem biang ia ka jingkut jingmut jong ka ban ialeh pyrshah ia ki kam lehnoh bad ban iada ia ki nongshong shnong jong ka.
Ka pyrthei ka la sakhi ïa ka bor treikam jong ki shipai kiba ïada ia ka ri India ha ka liang ka teknoloji bad ka buit treikam, kaba la kyrshan da ka jingïalam kaba khlaiñ bad kaba kut jingmut jong u Myntri Rangbah Duh Modi.
Ka jingkut jingmut kaba skhem ha ka sain pyrthei ka wan lang bad ka jingbei tyngka ha ka jingshaniah halade. Ka jinglong thikna ki kam kaba stet jong ka India ha ka por jong ka Operation Sindoor ka la wan, ha kawei ka bynta, na ki snem jong ka jingtreikam kaba khlain ha kaba la shna dalade ia ki tiar iada ri.
Hadien u snem 2014, ka jingshna tiar ïada jong ka India ka la nang kiew stet bha, ha kaba ka jingshalan mar shabar ri ka la kiew bha. Kane ka jingkylla kam dei kaba shu jia ryngkhat.
Hapoh ka sienjam jong ka Atmanirbhar Bharat, ki jingpynkylla ba kongsan kum ka Defence Acquisition Procedure (DAP), Defence Production and Export Policy (DPEPP), bad ka jingplie ia ka FDI kaba 100% na ka bynta ki katto katne ki kam ka la plie lad ia ki kompeni jong ka ri ban kiew shaphrang.
Ka jingwanrah ia ar tylli ki skhim PLI ba kyrpang na ka bynta ki drone bad ki tiar shna drone ka la nang kyntiew shuh shuh ia ka jingsaindur thymmai katkum ka juk mynta. Mynta, ki kor pynbthei namding ba la shna da ka India, ki kali ba don jingiada na ki kuli bad ki rynsan iakhun ha ki duriaw ym tang ba la pyndonkam da ki shipai jong ngi hynrei la shalan sha palat 80 tylli ki ri.
Kaba pynskhem ïa ka nam jong ka India kum ka nongpynbiang ïa ka jingïada ha ka thaiñ ha ka por ba ka jingshaniah ha ka pyrthei ha ki paralok ba lah ban shaniah ha ka liang ka jingïada ri ka long kaba kongsan bha.
Ka jingshna tiar ka long ka bynta kaba kongsan jong kane ka jingthmu. Ka India ka nang kiew ha ka liang ki semiconductor, kaba la wanrah da ki jingbei tyngka kiba heh bad ki jingpynshlur jong ka sorkar.
Ka Tata Electronics ka dang shna ia ka karkhana shna bad test ia ki semiconductor ha Assam kaba shongdor T 7,000 klur, kaba la khmih lynti ban sdang treikam ha u snem 2025 bad kan pynmih kumba 27,000 tylli ki kam.
Ha kajuh ka por, ka jingiatreilang kaba T 3,706 klur hapdeng ka HCL bad ka Foxconn ka thmu ban seng ia ka jaka pynmih Semiconductor ha Jewar, Uttar Pradesh, kaba pynmihia ki display driver chips, ha kaba ka jingpynmih mar kan sdang ha u snem 2027.
Ka India mynta ka don ha ka kyrdan kaba lai ha ka pyrthei ha kaba iadei bad ka ki startup, ha kaba la don palat 1.57 lak ki startup ba la ioh jingithuh—kynthup palat 100 tylli ki unicorn bad palat 3,600 tylli ki kam deep-tech kiba pynleit jingmut ha ka AI, ka biotech bad ki semiconductor.
Ki kam jong ngi kiba iadei bad ka haw haw ka la wanrah palat 200 tylli ki startup, kaba pyni ia ka jingkiew jong ka ioh ka kot kaba sngewskhem ha ka jingsaindur thymmai. Ki kam startup ki la dep ban pynbiang palat 17.2 lak tylli ki kam bad ki la pynbiang ïa ka pateng kaba thymmai jong ki nongpynbeit ia ki jingeh bad ki nongseng kam seng jam.
Katba ka India ka la paw kum ka ri synshar paidbah kaba don ka jingiasoh kaba khlain bha. Da palat 80 klur ngut ki nongpyndonkam internet bad 136 klur ngut ki nongpynrung kyrteng Aadhaar, ka don ia ka prokram ai jingpynshisha lyngba ki lad digital kaba heh tam ha ka pyrthei.
Mynta ngi don 46% na ki jingsiew digital ha ka pyrthei, ba la ai bor da ki rynsan kum ka UPI kiba la ai bynta ia ki paidbah ha ki kam pisa. Kine ki rukom treikam kim shym la ai bor tang ia ki nongshong shnong hynrei ki la wanrah ia ka jingsynshar kaba kham stad, kaba stet bad kaba shai.
Ka mang tyngka jong ka sorkar pdeng na ka bynta u snem 2024–25 ka la pyni ïa ka jingskhem jingmut jong ka Sorkar jong ngi. Ka jingpynlut baroh ka la kot sha ka T 44.6klur, ha kaba ia ka capital outlay la kyntiew sha ka T 10klur kaba khlem pat ju jia mynno mynno ruh.
La pyniar ia ki jingpyllait khajna, la pynkiew ar shah ia ki jingpynlait khajna jong ki briew kiba pdeng ka kamai kajih, bad la pynduh noh ia ka khajna angel—kaba long ka jingkhuslai kaba la slem na ka bynta ki startup—la pynduh noh. Kine ki jingpynkylla ki pynskhem ïa ka jingpyndonkam mar, ki wanrah ïa ka jingseng kam seng jam bad ki pynskhem ïa ka lynti jong ka roi ka par jong ka India.
Shisnem hapohka Modi 3.0, ka jingkiew shaphrang ka long kaba ym lah ban len. Ki surok, ki karkhana bad ki solar panel kim dei tang ki dak jong ka jingkiew shaphrang, ki dei ki nongrim na ka bynta ka jingpynurlong ia ki jingthrang. Ha man la ki bynta—ka ioh ka kot, ka imlang sahlang bad ka buit treikam.
Ka India ka dang thoh ia ka lynnong kaba thymmai jong ka jingpynthymmai ia ka ri. Ka khubor ka long kaba shai. Ka jingthmu ka long kaba janai. Bad hapoh ka jingïalam jong u Myntri Rangbah Duh Modi, ki shiphew snem ba la dep ki long kiba shai. Ka histori kan kynmaw ia kane ka por ym tang kum ka bynta jong ka roi ka par kaba stet— hynrei kum ka por ba ka India ka la ngeit, ka la pynkylla bad ka la ialam.
