New Delhi, Jymmang 09: Ha ka por ba ka jingïakynat ha ka thaiñ ka la nang kiew, u Secretary kam bar ri u Vikram Misri u la pynskhem biang ïa ka jingkular jong ka New Delhi kaba la slem bha na ka bynta ka jingiasuk, hynrei u la kdew ba ki jingpynthut kiba bteng kila pynbor ïa ka India ban pyrkhat biang ïa ka jingïatehkular Indus Waters Treaty.
“Ka jingbatai lyngkot hi jong ka jingiateh ka ong ba la pyntreikam ia ka ha ka mynsiem jong ka jingsngewbha bad jingiadei paralok,” la kdew u Misri. “Ka India ka la pyni ia ka jingiaishah kaba kyrpang da kaba pynneh ia ka jingiateh Indus Waters Treaty la palat 65 snem, wat hapdeng ki jingpynthut kiba na ka por sha ka por.”
Halor kane ka jingleh jong ka India, u President ka World Bank u Ajay Banga u la pynshai ïa ka bynta jong kane ka kynhun. “Ngim dei ki nongbishar ne ki nongshimrai. Ka World Bank kam don bynta eiei ban pynsangeh ne bteng ïa ka jingïatehkular”, u la ong ha ka jingïakren bad ki nongthoh khubor.
U Banga u la batai ba ka kam jong ka Bank ka long beitthikia ka rukom treikam, ka lah ban ïarap ban pynsuk ïa ka jingthungïa u Riewshemphang Bym IashahIanoIano lane ban khot ïa ka Ïingbishar tang ynda baroh ar tylli ki ri ki mynjur.
“Ngi dei kiba pyniaid ia ka trust fund kaba siew ia kine ki jingtreikam. Hynrei ka jingiateh ka dei hapdeng ar tylli ki ri kiba synshar hi. Ka shong ha ki ban raiia ka lawei jong ka.” U Banga u la pynpaw ruh ia ka jingsngewkhia halor ka jingsngewthuhbakla jong ki paidbah.
“Ka don kane ka jingmut ba ka World Bank ka lah ban pynbeit ne pyntreikam ïa ka jingïatehkular. Ngim lah.Ia ka bynta jong ngi la batai ha ka por ba la thaw ïa ka jingïatehkular ngi ïarap lada baroh arliang ki kwah ban pynbeitïakaeikaei. Ka dei tang kumta.”
Ia kaba la soi ha u snem 1960, ka IWT ka dei kaba la plie lad da ka World Bank ban pyniaid ia ka jingphiah ia ki hynriew tylli ki wah jong ka them Indus. Ia ki wah Ravi, Beas bad Sutlej ba shaphang Mihngi la ai sha ka ri India.
katba ia ki wah Indus, Jhelum bad Chenab ba shaphang Sepngi la buh kyrpang na ka bynta ka Pakistan, ha kaba ka India ka la ailad ia ki jingpyndonkamna ka bynta ki kam pynmihbording bad ka rep ka riang. La thaw ia ka Permanent Indus Commission (PIC) ban pynthikna ia ka jingiatreilang bad ka jingpynbeit ia ki jingiakajia.
Ka rai jong ka India ban pynsangehshiporïa ka jingïatehkular Indus Waters Treaty (IWT) ka dei kaba la batai kum ka “jingsangeh kaba shipor” ym ka jingweng noh, hynrei ka jingpynkylla biang.
Ka wanhadien ki snem jong ka jingïakren, ha kaba ka India ka la phah bunsienïa ki jingpynbna sha ka Pakistan da kaba tyrwa ban ïakren biang ïa ki kyndon jong ka jingïatehkularkatkum ka Article XII(3). Katkum ka jingong jong ka tnad kam bar ri, ka Pakistan kam shym la jubab ia kine ki jingkhot ban iakren.
Wat hapdeng ki thmaha ki snem 1965, 1971 bad 1999, bad ka jingkulmar kaba man ka por, ka India kam shym la pyndonkam satiaia ka jingiateh kum ka jingpynbor.
U Misri u la ban jur, “Wat haba ka Pakistan ka la pynjariïa ki thma pyrshah ïa ngi, wat ha khmat ki kam lehnoh ha Kashmir, ngi la ïaineh ha ka jingïatehkular.
Hynrei ka jingkhangladman ka por jong ka Pakistan ïa ki hok jong ka India hapoh ka jingïatehkular, khamtam ha ka jingpyntreikam ïa ki projek, ka la pynlong ïa ngi ba ngi la hap ban leh ia kane.
Ka sorkar ka la kdew katto katne ki “jingkylla ba kongsan ha ki jinglong jingman” naduh ki jingmut jingpyrkhat ba la rim jong ka engineer, ki jingeh ha ka jingbun briew, ki jingdonkam bording kiba khuid kiba nang kiew, haduh ki jingma kiba iai bteng ha ka liang ka jingshngain, kum ki nongrim ban bishar bniah biang.
Ki projek ha ki wahSepngi kiba don hapoh ki hok jong ka India katkum ka jingiateh la jutuklarbunsien da ka Pakistan ha ki jingialang jong ki ri ka pyrthei, kaba la wanrah ia ka jingpynslem bad pynsangeh ia ka roi ka par.
Ka jingthombor ki lehnoh ha Pahalgam ha ka 22 tarik u Iaiong, kaba ka India ka ngeit skhem ba la leh da ki kynhun kiba treikam na Pakistan, ka la long ka jingjia kaba la pynkylla pura ia ka jinglong jingman.
Ki heh sorkar ki la pynpaw ba kane ka jingjia ka la pynpaw sa shisien kumno ka jingkyrshan ba bteng jong ka Pakistan ïa ki kam lehnoh ka la pynduhïa ka jingbha ha kaba la tei ïa ka jingïatehkular bad ka la khanglad jur ïa ka jinglah jong ka India ban pyntreikam ïa ki jingdawa ba dei hok jong ka katba ka dang ïadaïa ki nongshong shnong jong ka.
Ka jingleh jong ka India ka pyni ia ka jingkylla ha ka jingiadei hapdeng ka India bad Pakistan. Ka pynpaw ia ka jingpynskhem biang ia ka jingsynsharjong ka ri kaba la sahtengslem bad ka jingieng kaba skhem pyrshah ia ki phew snem jong ka jingshun, jingkhanglad bad ki kam lehnoh.
Katba ka Pakistan ka la jubab da kaba byrngemïa ka India, ka India ka la kren shai ba ka jingkhang jong ka ka dang pliena ka bynta ka jingïakrentangba ka dei ban long kaba don jingmut, kaba don ka jingkitkhlieh bad kaba pdiang ïa ki jingshisha katkum ki por mynta.