Shillong, 31 Jymmang: Ka prokram jingai hikai kaba saw ia ki nongrep kaba ai kyrteng ka ‘Popularization and dissemination of Technology of Biopesticide formulation among the poor and marginal farmers of weaker sections’ la pynlong ha ka 31 tarik u Jymmang, 2014 ha Pyngdeng Umiong village, West Khasi Hills District kaba hap hapoh ka projek Department of Science and Technology (DST), New Delhi ba la pyniaid da u Prof. H. Kayang, Principal Investigator, Centre for Advanced Studies in Botany, North-Eastern Hill University, Shillong ryngkat ka jingiatreilang bad I kong Mariana Dkhar, Programmne Coordinator, Krishi Vigyan Kendra, Nongshillong, West Khasi Hills.
Ka thong ba la pynlong ia katei ka prokram ka long ban pynphriang bad ban ai ka jingbatai ia ka rukom shna sboh pyniap khñiang (Biopesticides) hapdeng ki nongrep kiba wan na ka ioh ka kot kaba kham duna ha katei ka thain. La batai ia ka jingsaiñ dur ia kane ka kynja sboh dawai (biopesticides) ba ioh na kiwei pat ki kynja met ba-im kiba lah ban pyniap ia ki khñiang jingpang na u jingthung (bio-pesticides) kaba don ki kynja ba im kum u Pseudomonas flurescens, Bacillus spp., Trichoderma harzianum, Trichoderma viride bad Paecilomyces lilacinus (Purpureocillium lilacinum). Ha katei ka sngi la sam ei ruh sha ki nongrep ia kine ki kynja sboh baim (Biopesticides) khnang ba ki nongrep kin ioh lad ban pyrshang bad ban tynjuh ia kine ki biopestidices ha ka jaka rep jongki.
Kum shi bynta na katei ka prokram u Prof H. Kayang u la ai jingkren halor ka phang ba kiba bun na ki nongrep kiba duk bad ba shu rep malu mala kiba wan na ka imlang ka sahlang kaba kham duna kim don satia ka jingtip ia ki lad ki lynti kiba thymmai ha ka rukom rep ba kham ha khmat jong ka por mynta kaba lah ban wanrah ne pynmih ka jingseisoh kaba khambun. Ki nongrep ha kiba bun ki jylla ki dang iai pyntreikam ia ka rukom rep kaba rim ka bym wanrah satia ia ka jingmih kaba kham bun.
Dei namar ka jingbymdon ia ka jingtip ne jingsngewthuh ba ki nongrep ki sa pyndonkam ia ki kynja dawai kiba rem bad ba mynsaw khnang kumno ban pynneh bad ban iada ia u jingthung jong ki. Ka jingpyndonkam kaba khah khah ia kine ki kynja dawai ka pynjei pynban ia kata ka bor ban ialeh pyrshah ha ki khñiang kiba pynjot ia u jingthung/ki jait khñiang kiba long ka daw jong ka jingpang ia u jingthung bad ka jingmih kaba ki wanrah ka dei ka jingduh noh ia ka jingkoit jingkhiah hapdeng kita kiba thied ne bam ia ki bad kaba buh pat ia ki nongrep kiba don ka jinglah ban rep ban hap hapoh u lain ka jingduk.
Ka jingbymdon ka jingtip kaba biang hapdeng ki nongrep kiba duk bad kiba kham duna ka jingshemphang shaphang ka rukom rep sboh ñiut jong ka juk ba mynta lem bad ka jingpyndonkam ia ki kynja sboh dawai ba ioh na kiwei pat ki kynja ba-im kiba lah ban pyniap ia ki khñiang jingpang na u jingthung (bio-pesticides), ka sboh wieh (bio-fertilizers) ka long ka daw bah na ka bynta ka jinglong jingman jong ka rep ka riang ba mynta ha India.
Kawei pat ka daw kaba ngi dei ban shim khia, ka dei ka jingbymioh ia kaba dei thik ka rukom shna (formulation) ia kane ka kynja sboh ba ioh na kiwei pat ki kynja ba-im kiba lah ban pyniap ia ki khñiang jingpang na u jingthung (bio-pesticides) da kiba bun ki nongrep ha ki bynta kiba pher bapher jong ka ri India.
Kawei pat ka jingeh ka dei ka jingduna than eh ki lad ne buit pyntreikam kat kum ka por naka bynta ban shna ia kine ki jingkhleh kiba la pynmih na kito ki jaka tynrai ryngkat bad ki bynta jong kine ki kynja met ba-im kiba lah ban wanrah ia ka jingmih (bio-agents) kiba don ha ki jaka rep kiba iapher ka suiñbneng haki bynta kiba pher jong ka ri India.
Haba shim kyllum ki jingpang ha ka mariang ha ka liang ka rep ka riang, kiba bun na kine ki khñiang jingpang (pathogen) ki ia trei lang ban thaw jingpang. Kawei ka jait jingpang ka plie lynti sa ia kawei pat. Ka jingpang iabit na ki ksaiñ ha kiba bun ki khep ki plie lynti da kaba suk ia ka jingiabit lyngba ki khñiang kiba don ha ka lyer, ka um bad ha kiei kiei kiba la sdang ban pyut bad phuh tit.
Ka rukom shna ia kane ka kynja sboh ba ioh na kiwei pat ki kynja met ba-im kiba lah ban pyniap ia ki khñiang jingpang na u jingthung (bio-pesticides) ki lah ban long kiba treikam bha pyrshah ia ki khñiang jingpang kiba bun jait kiba don ha la ki kyntoit kyntoit jaka. Shuh shuh, kata ka jingteh lakam ia kine ki kynhun jingpang kan long kaba jop lada pyndonkam ia kine ki shna sboh dawai. Namarkata, kano kano ka jingpyrshang ha kane ka phang kan iarap ha kaba pynroi ia ka rukom saiñ sboh ba na lade hi kaba don ka jingiarap ka biang bha, kaba iahap bad kita ki kynja met kiba im kiba lah ban wanrah ia ka jingmih ba bha ka ban iarap ha kaba pynneh ban teh lakam ia kine ki jait jingpang kiba kham jwat ban pynjem ha ki jingthung.
Ka jingsdang ban pynithuh ia kine ki kynja sboh dawai ba ioh na kiwei pat ki kynja met ba-im kiba lah ban pyniap ia ki khñiang jingpang na u jingthung (bio-pesticides) ha ka rukom rep kaba shu pyndonkam tang da ka sboh jingri ne ñiut, suki suki ka pynmih ia ka khyndew kaba lah ban pynduh ia ki jingpang kat haduh ba ka pynlong ba ka khate noh hi ruh ia ka jingkynrei jong ka jingdon jong ki khñiang jingpang mang-ka-riang. Kane ka ialam ruh sha ka kyrdan jingpynmih kaba neh bad ba lah ban kyrshan ym tang ia ka rukom rep tang da ka sboh ñiut ne jingri hynrei ruh ia ka jingrep ba la leh da ki bor dawai.
U Prof Kayang u la batai shuh shuh ba kim da don eh kino kino ki jingma haka jingpynmih ia kine ki sboh dawai ba ioh na kiwei pat ki kynja met ba-im kiba lah ban pyniap ia ki jingpang na u jingthung (bio-pesticides) namar ba kata ka lynti ba lashim ia ki kim pynsniew ia ka mariang bad ki kynthup tang ia ki kynja ba-im kiba ngim lah ban iohi da laki khmat doh (micro-organism) hynrei kiba long pat kiba kongsan haduh katta katta. Ka don pat ka jinglah ban long ba ia kine ki kynja met ba-im ki lah ban shah pynjaboh da kiwei pat ki kynja met ba-im kiba don ha ka pyrthei mariang.
Te hynrei kim da dei eh pat ka jingma, namar ki long kiba lah ban teh lakam da ka ba shim ia ki synjam jingmaham kiba donkam bad ban pynneh ia kata ka jinglong kaba lait na ki khñiang jingpang ha kata ka jingpyrshang ban iaibteng ban iai pynmih ia kine ki jait sboh.
Kumta la khmih lynti ba kane ka jingpyrshang (project) kan pyni ia ki lad ki lynti ban saiñdur ia ki jait ne ki sboh dawai ba ioh na kiwei pat ki kynja met ba-im kiba lah ban pyniap ia ki jingpang na u jingthung (bio-pesticides) kat kum ka jingstad kane ka juk mynta kin pynmyntoi shibun ia ki nongrep. Kane ka iarap ruh ha ka jingpynmih ia ki soh ki pai bym sahkut dawai ha ki, kaba long ka jingdawa kaba khraw ha baroh ki jylla jong ka ri India.(SP News)





