Shillong, Nailar 16: Ka kynhun kieng atiar Hynñiewtrep National Liberation Council (HNLC) ka la pathai ïa u kyrwoh jong ka ban pynbna ba ka 17 Nailar ka dei ka ‘BLACK DAY’ ha kylleng ka bri u Hynñiewtrep da kaba pynlong kum ka pakhang shnong, sieh lama ïong ne ki jingïalang paidbah terter khnang ba ka pateng bad histori ka jaidbynriew kan im Pateng Pakit.
Ha kane ka kyrwoh kaba la phah da katei ka seng ka ong “Lada Ngi kwah ban pynkut iaki jingeh ka jaidbynriew, ym don lynti da kumwei lait tang lada ka Hynñiewtrep ka ioh shisha ia ka bor ba hakhliehduh ne Kata ka “SOVEREIGNTY” ka ban pyllait iaka ri jong ngi naka jingshahteh shahkhum la haka imlang sahlang,ka ioh ka kot bad ka synshar khadar.” Kane ka kyrwoh ïa kaba la soi da u Saiñkupar Nongtraw, Publicity Secretary jong ka HNLC,
Ha ka jingpynshai na ka liang jong u publicity secretary jong ka HNLA u ong ruh kumne:“Ka seng HNLC ka sngewdei ban pyntip iaphi ki khun ki hajar ba ka 17.08.1948 ka dei ka sngi ba dum haka khana pateng jong ka bri u Hynñiewtrep ha kaba iaka IOA & AA lah pyntreikam bad pynlong aiñ daka bor ha Delhi lyngba u Governor, General ka India u Chakravarti Rajagopalchari wat lada ka lah don ka jingpyrshah naka liang ki syiem Bad ki durbar hima ha kato ka por.
Lada kita ki khlieh nongsynshar ki ong ba ki syiem ki hima khasi ki lah soi iaka IOA&AA, hynrei ka jaidbynriew jongngi ka khlem pat soi pat ia kata ka instrument of merger (kum kiwei ki state khamtam kum ha Assam), ka jingkylli ka long , balei pat ia ka bri u hynnirewtrep la pynhap lang hapoh ka Assambad hap ban ialeh Hills state haduh ar sien?
Tang hangne lah sngewthuh ba ka Hindustan Political System ka dei ka bym lerkam, (Kumno ka lah ban long lada ka Assam ka soi iaka instrument of merger, katba ka Hynñiewtrep pat ka soi ia kata ka instrument of Accession and Annexed Agreement ki dang pynhap lang pynban iaka Jaidbynriew jongngi hajuh, haba ka ri jongngi lei ka don laka jong ka synshar khadar, ka riti synshar ri bad ka khyndew ka shyiap???).
Ka HNLC ka ieng skhem ba ka sorkar pdeng ka shu pynsoi jubor daki ktang suloi ym da ka jingiamon lang ha kaba ka pynkheiñ iaka standstill agreement kaba dei ban neh shuwa kumba 2snem. Ia kane kajuh ka kam thok, ka Sorkar Hindustan ka lah leh kumjuh iaka Kashmir kaba dang don hapdeng kane ka soskular (standstill agreement) bad ka Ri Pakistan, da kaba ka kam ba u Hari Singh u Syiem ka Kashmir u lah soi iaka Instrument of Accession haka 27th October 1947, ka jingshisha katkum naki tyllong khubor ka Ri Britain dang shen ka iathuh ba u Hari Singh um shym la don ha Kashmir ha katei ka sngi. Ia u Syiem Manipur leilei ki shipai India ki shu rahbor bad set hangne ha Shillong kumba ki leh ia u Sibsing Syiem ban rahbor na lynti katba u dang leit jingiaseng tangba kin phah soi jubor ia ka IOA&AA.
Ha Karnataka lei wat iaka iingsyiem ki khang khyrdep syndon mar syndep phahsoi ia kane ka dulir. Shibun ki kam pyntriem ba ka Sorkar Hindu ka lah leh tang namar ba ka kwah ban pyniasoh jubor ia kiwei ki jaidbynriew bad ka Hindustan. Lada phin pule bha haka Article 370 lei lah kdew shai ba kane ka special status ka dei tang ka jingai ba shipor (temporary provisions), ym kum ka Article 371 kaba lah ai kyrpang (special provision) kum ha Nagaland bad Mizoram.
Ka jingai shipor iaka J&K ia katei ka 370 ka dei ka jingriam (political trap) jong ka sorkar Hindustan tang ban pynthame iaki nong Kashmir ba kin nym iasoh bad ka Ri Pakistan. Kane ka buitthok ka lah sdang ban treikam mynta hadien 60 snem tam mynshuwa ha kaba ka BJP dang haki bnai ba lah dep ka lah byrngem ba lada ka wan haka bor ha kane ka elekshon ban wan kan pynduh noh ia katei ka ‘370’ namar kam kwah ba ka Ri Hindustan kan don 2 tylli ki Aiñ, Artylli ki Khlieh bad Artylli ki Lama (two constitutions, two heads, two flags)
Hynrei kaba sngewthamula pat ka long ba une u juh u heh kane ka party Hindu u LK Advani u kwah pat ban pyntreikam iaka Article 371 ha Goa khnang ba ki briew nabar ri kin nym ioh ban thied jaka duh ha katei ka State. Haka Bri u Hynñiewtrep, ka Article 370 kam biang (irrelevant) namar lah shu pynsoi jubor iaka IOA, bad ki sakhi ki dang don haduh mynta mynne.
Ka jingpynsoi iaka IOA kam don ia ka tarik ba tikna, ka soskular pyniasoh ri aiu kaba kum kata kaba hap ban da phah soi kawei hadien kawei pat ka hima haduh bym sngewthuh sngewthaw. Lada tang ia kane, ka Sorkar Hindustan kam nang ban pyrkhat bad burom iaka hok ka jaidbynriew jongngi, ka lah dei shisha keiñ ba kan thep kumba thep sniang iaki hima jongngi sha ka ruh ka Assam.
Kawei hadien kawei pat ka aiñ iarjakor kan pyniap iaka jaidbynriew u Hynñiewtrep, wat lada ka dorbar ki khlieh Nongsynshar ki ikwah iaka Article 370 kum ha Kashmir hynrei to tip ba ka J&K kam shym lah lait pat haduh mynta mynne na ka aiñ bamduh iaki Hok Longbriew Manbriew lyngba ka AFSPA (Armed Forces Special Powers Act 1958).
Lada ngi kwah ban pynkut iaki jingeh ka jaidbynriew, ym don lynti da kumwei lait tang lada ka Hynñiewtrep ka ioh shisha ia ka bor ba hakhliehduh ne kata ka “SOVEREIGNTY” ka ban pyllait iaka ri jongngi naka jingshahteh shahkhum la haka imlang sahlang,ka ioh ka kot bad ka synshar khadar.”(SP News)





