Shillong Jylliew 10: Ka khubor jong ka jingmane khyllah (ym sngew dei ban ong mane ksuid) ka la iai mih shi iai mih man la ka sngi ha ki kot khubor jong ngi. Ki don kiba pynrem bad niew bein ia ki hynrei tang uwei ar eh kiba wad ia ki daw tynrai bad pynshong nongrim bha balei ka leit jia ne long eh haduh kat kata ka apot sep sngi ( ba kane ka jingmane khyllah ka mih
na ki ri sepngi). Ha kane ka ri jong ngi kaba ju bna nam kum ka ri jong ka akor bad burom, ka ri tip kur ka ri tip kha, ka ri shong pdeng pyrthei, ka ri ba ieid ki blei bad khamtam eh ka ri tip briew tip blei.
Ka ri India jong ngi ka dei ka ri synshar paidbah kaba shah ia ka jingmane ne ngeit laitluid katba mon ha kino kino ki jait niam (democratic secular country). Wat ban seng ne thaw niam thymmai ruh kam pher eiei namar ba ka riti synshar (constitution) jong ka ri India kam khang ne mana ban leh kumta. Ha ri jong ngi lei lei, ki don bun jait ki rukom ngeit ne mane kiba khyllah khyllah. Don ki longing ne ki kur (clan) kiba buh ia ki phan ki kyrpad ban mane bad ai nguh ai dem ia ki man ka por. Ka jingri thlen, ki jingri taro, ka bih, ka ngaid, ka shuwar, ka sakai ne ka daini ne ka sabuit ki long ki katto katne kiba ki longing ki ju ri ne bat ia ki, ki ju mane ruh khnang ba kin kyrsoi ia ka spah ka hajar ha ka iing ka sem jongki.
Ki don ruh na kine ki jingphan kiba long ka jingma kaba khraw ia ka jingim briew kum ka jingpyniap briew da ki menshohnoh kiba ju ngeit ba kin ioh pynbam snam ha u thlen jongki. Ka jingiap na kaba ioh bih ne na kiwei kiwei ki jingphan, kine ki ju lait na ka tyrsim jong ka ain.
Kino kino ki kam ki bym lah ban pynshisha (scientific proof) ia kata, ka ain kam lah satia ban pdiang. Na kata ka daw, ia ki menshohnoh (nongri thlen) ki menaiksuid, etc ka ain ka ia shah bha ia ki namar ba ym ju lah ban pynshisha ne pynpaw da ka kam namar ba ki don ki bor ba
maian jongki (supernatural power).
Ki don ruh bun ki shnong ki thaw, ki raid ki hima kiba ju ngeit ne mane ha ki ‘lei raid ne ‘lei shnong, ki ‘lei hima sima ba kin long ki ‘lei synshar ‘lei khadar, ki ‘lei muluk ki ‘lei jaka. Ki don ruh ki ‘law lyngdoh, ki ‘law kyntang, ki ryngkew ki basa, kiba ju iada iaker bad lada leh bakla ia ki, kin nym map satia iano iano ruh. Ki ain kiba don ha lyndet ki kham shyrkhei shibun ban ia ki ain ba shna u briew.
Ki don shibun bah ki jingngeit khongpong (vice versa belief) ba ki riew kutlad (desparate) ne kiba tlot jingmut kila kum pyrkhat bakla. Ha kane ka juh mynta, bun sa ka thok ka shukor, bun ki rukom leh mynleh hok ne leh riew blei suda. Bun ki briew ki kren da kumwei katba ka kam pat ki leh da khongpong.
Ki briew ki leh pyrshah ia kaei kaei ka jingiatiplem para briew. Ki nang tang ban shu shim kabu bein ia kiba hok ne kiba lui lui. Haba baroh baroh ki la leh bad kren khongpong, ki sdang leh khyllah lut naduh ka kam ka jam, ka riam ka beit, ka rukom im, rukom long, bad ym i don jingkyrmen shuh ba kane ka pyrthei kan poi sha ka lynti ka hok bad ka jingshisha katba nang mih ki sngi. Imat ka don ruh ka jingsngew ban leh khongpong noh wat haduh ka jingsngew ne ka jingngeit jongki ruh.
Ngin hap ban husiar namarkata shimet shimet, ha iing ha sem, ha shnong ha thaw bad ha ka ri baroh kawei ba ioh kine kino kiei kiei ki bor bym man kin treikam hapoh ka mynsiem jong ngi. Ngim sngew phylla namarkata, ba ka ktien ka ong, “Nang bun u bynriew nang jur ka jyrsieh”.
