New Delhi, Kyllalyngkot 25: Ha ka jingkren jong u President jong ka Ri India u Ram Nath Kovind shuwa ka jingleh burom ia ka Republic Day kaba hynniew phew wei u la ong ba ka Ka thain shatei lam mihngi ne ki jaka ha ka duriaw Indian Ocean. Ia ka jingkren jong u President ka Ri la pynmih kumba la phah kumne ha rum.
Ko para ri ka India,
- Ha ka sngishuwa ka Republic Day ba 71, nga ai khublei ia phi baroh ki paidbah nongshong shnong ka Ri India bad shabar ri.
- Hynniewphew snem mynshuwa, ha ka 26 tarik u Kyllalyngkot, la pyntreikam ia ka ritisyshar jong ngi. Ha shuwa ia kata, kane ka sngi ka la long kaba kyrpang. Da kaba kut jingmut ban ioh ia ka ‘Purna Swaraj’, ki briew jong ngi ki la sdang ban rakhie ia ka ‘Purna Swaraj Day’ ha ka 26 tarik u Kyllalyngkot naduh u snem 1930 haduh 1947. Dei namar kane ba ha u snem 1950 ngi la sdang ia ka lynti jong ngi kum ka Republic ha ka 26 tarik u Kyllalyngkot da kaba bat ia ki jingngeit jong ngi kumba la thoh ha ka ritisynshar. Naduh katei ka por,ngi la rakhie ia ka 26 tarik u Kyllalyngkot kum ka Republic Day jong ngi.
- Ka ri mynta ka don lai bynta kaba long ka Legislature, Executive bad ka Judiciary kiba iasnoh lang hynrei kiba long kyrpang. Hynrei, haba ngi peit, ngi iohi ba ki dei ki briew kiba pynlong ia ka ri. ‘Ngi ki Briew’ngi dei kiba pynkhih ia ka Republic. Dei ha ngi ba ka shong ka bor ban rai ia ka lawei jong ngi.
- Ka ritisynshar jong ngi ka ai ia ngi ki hok kum ki nongshongshnong jong kane ka democracy. Hynrei ka la ai ruh ia ngi ka jing bah khlieh ba ngin bat ia ki jingngeit jong ka democracy kiba long – ka hok, ka jinglaitluid, ka jingiaryntih bad ka jingiatylli. Ka kham pynsuk ia ngi ba ngin bud ia kine ki jingngeit lada ngi kynmaw ia ka rukom im bad ki jingngeit jong u Kpa ka Ri. Lada ngi leh kumta, ngin kham pynshongdor ia ka jingrakhie ia ka jingdap 150 snem ka sngi kha jong u Gandhi
Ko para ri,
- Ka Sorkar ka la wanrah katto katne ki prokram na ka bynta ka jingbha ka imlang sahlang bad kaba kyrpang shiphang kine ki prokram ka long ba ki briew hi da lade ki la pynlong ia ki kum ki jingiakhih. Ka‘Swachchh Bharat Abhiyan’mardor ka la mad ia ki jingjop. Ia kane lah ban iohi ruh ha kiwei kiwei ki kam.La ka dei ha ka jingai noh ia ka subsidy na ka bynta ki umphniangshet ne ka jingkyntiew ia ki kam siew online, ki briew jong ka ri ki la shim ia kine ki prokram Sorkar kum ki lajong bad kane ka la iarap bha ia mi. Ka jingjop jong ka ‘Pradhan Mantri Ujjwala Yojana’ka long ka jingsarongnamar ngi la poi sha ka thong ban iarap 8 klur ki nongioh jingmyntoi. Lyngba kane, kito kiba donkam ia ka umphniang kaba khuid ki la ioh. Ka‘Pradhan Mantri Sahaj Bijli Har Ghar Yojana’, ka la wanrah ia ka jingshai ha ka jingim ki briew. Hapoh ka ‘PradhanmantriKisanSamman Nidhi’, palat 14 klur ki longing jong ki nongrepmki la ioh jingkamai kaba kumnokumno 6 hajar tyngka shi snem. Kane ka la ai bor ia ki nongrep kiba pynbiang bam ia ngi ba kin im ka jingim kaba don burom.
Ban ialehpyrshah ka jingkyrduh um, la wanrah ia ka tnatJalshakti. La ban bha ia ka jingtyngkai bad ka rukum pyndonkam ia ka um kaba biang. Nga ngeit skhem ba kum ka ‘Swachchh Bharat Abhiyan’, ka ‘Jal Jeevan Mission’ ruh ka n kylla sha ka jingiakhih.
- Ryngkat bad ka jingbha jong kito kiba donkam jingiarap, ki polisi jong ka Sorkar la shna da kaba buh kongsan ia ka ri. Ka jingwanrah ia ka GST ka la pynurlong ia ka jing thmu ‘Kawei ka ri, kawei ka khajna, kawei ka iew’.Ia kane la pynkhlain da ka skhim e-NAM, kaba la pynkhlain shuh shuh ia ka jingwanrah ia ‘kawei ka iew na ka bynta kawei ka ri’ bad kane kan ai jingmyntoi ia ki nongrep.Ka don ka jingpyrshang na ka Sorkar ban pynthikna ka roi ka par kaba ryntih ha man ki jaka ka ri lada ka dei haJammu-Kashmir ne Ladakh, ka thain shatei lam mihngi ne ki jaka ha ka duriaw Indian Ocean.
- Ka shongsukshongsain hapoh ka ri ka long kaba kongsan na ka bynta ka roi ka par. Kumta ka Sorkar ka la shim katto katne ki sienjam ban pynkhlain ia ki kam ba iadei bad ka shongsukshongsain.
- Ka jingioh ia ka jingsumar bad ka jingpule kaba biang ka dei ka mawsiang jong ka jingsynshar. Ha baroh ar tylli kine ki phang, ngi la kiew bha ha kine ki hynniewphew snem. Ka Sorkar ka la peit sani ia ka jingsumar da ki sienjam kiba khraw. Da kaba sdang na ka Pradhan Mantri Jan Arogya Yojana bad da kaba pynheh sha ka Ayushman Bharat, kaba long ka prokram jingai sumar kaba heh tam ha kane ka pyrthei ban bei tyngka da ki briew, ka Sorkar ka la pynri ia ka jingshimkhia ia ka jingioh jingsumar kiba duk ba suk. Ka rukom sumar ka la mad ia ka jingkiew bad ka la poi sha ki jaka bapher bapher jong ka ri. Ka Jan Aushadhi Yojana ka la pynduna ia ka jinglut jingsep jong ki briew ka ri kiba donkam jingsumar da kaba pynioh ia ki dawai ba shna hi ha ri ha ka dor kaba biang.
Ko par ri,
- U mawsiang jong ka jingpule la siang ha ki por mynshuwa da kaba seng ia ki skul bah kum ka Nalanda bad kaTakshashila. Ki briew ka ri ki kham niewkor ia ka jingnang jingstad ban ia ka bor, ki jingpawnam ne ka jing riewspah. Ha ka jingngeit jong ngi, ngi burom ia ki jaka pule kum ki jaka kyrpang ka jinghikai. Ha ki por ba ka ri jong ngi ka shah nion hapoh ki mynder, dei ka jingnang jingstad kaba la ai bor ia ngi. Watla ki jaka pule jong ngi ki la sdang kiewhadien ka jinglaitluid, wat hapdeng ki jing duna, ki jingjop jong ngi ha ka jingpule ki la long kiba stet. Ka jingpynshang jong ngi ka long ban pynthikna ba baroh ki khynnah ka ri kin ioh ia ka jingnang jingstad. Ha kajuh ka por, ngi dei ban ialeh ban iaryngkat bor bad kiewi kiwei ki ri ha ka jingpule da kaba pynbha ia ka rukom ai jinghikai jong ngi na ka por sha ka por.
- Ka India ka dap da ka jingsngew sarong halor ki jingjop jong ka ISRO. Ki dang iaidshaphrang ha ka Mission Gaganyaan bad ki briew ka ri ki ap mynta ia ka prokram Indian Human Spaceflight ba kan iaidshaphrang mynta u snem.
- Kane ka dei ruh ka snem ban long ki Olympics ha Tokyo. Watlaka India kala ju leh bha ha katto katnekijingialehkai, kine ki samla ialehkai jong ngi mynta ki la wanrah burom ia ka ri ha kiewi kiwei pat ki jingialehkai ha kine ki snem ba la dep. Ha ki Olympics 2020, ki nongialehkai jong ngi kin ioh ka jingkynshan na ki million ki nongshnongshnong ka ri.
- Sa kiwei pat kiba la wanrah burom ia ka ri ki long ki briew jong ngi kiba sah shabar ri. Ha ka jinglei jong nga sha kiewi ki ri, nga la iohi ba ki briew ka India ki la wanrah jingriewspah ha ki ri ba ki sah mynta bad ki ka kyntiew ruh ia ka burom jong ka ri ha khmat ka pyrthei baroh kawei. Bun na ki ki la noh synniang ha ki kam ba khraw bapher bapher.
Ko para ri,
- Nga dap da ka jingiaroh ia ki shipai bad ki pulit jong ngi.Ka jing len lade jong ki ban pynneh ia ka jingiatylli jong ka ngi ka dei ka jingshlur bad ka jingtrei shitom bym lah ban ong. Ki nongrep, ki doctor bad ki nurse, ki nonghikai kiba ai jinghikai bad ki nuksa, ki sientis bad ki engineer, ki samla, ki nongbylla, ki nongseng kam shimet,kaba noh synniang sha ka ioh ka kot jong ka ri, ki nongsain dur kiba pynkhlain ia ka kolshor jong ngi, ki nongtrei jong ngi kiba la shah iaroh ha kylleng ka pyrthei, ki nongshongshnong kiba noh synniang ha ki liang baper bapher bad ki khun kynthei jong ngi kiba la poi sha ki kliar thymmai watla ki mad ia ki jingeh – kine baroh ki wanrah burom ia ka ri.
- Ha une u bnai, nga la ioh ban iakren bad katto katne ngut ki briew kiba la leh kato katne ki kam bakhraw. Da kaba trei jar jar, ki la noh synniang bha ha ki liang bapher bapher kum ka scien, ki kam ialehkai, ka jingpynkup bor ia kiwei (Divyang), ki kam rep bad sumar khlaw, ka jingpynkup bor ia ki longkmie bad ki khynnah, ki kam pule, ki kam ai jingsumar, ka jing khyllie ia ki rukom ba la jan duh jait, ka jingpynbiang bam ia kiba duk. Kum ban shukdew, u Aarifa Janu la pynim biang ia ki Numdhahandicraft ha Jammu & Kashmir;u RatnawaliKottapalli u sumar ia kito kiba pang thalassemia ha Telangana;ka Devaki Amma ka la kyntiew ia ki khlaw ha Kerala; uJamkhojangMisaou la kyntiew ia ki jingim jong ki briew ha Manipur bad u Babar Ali u la ai jingnang jingstad ia kiba duk ha West Bengal. Don bun kum kine ki nuksa bad hangnenga dang jer kyrteng ia tang khyndiat tylli. Kine ki briew ki pyni ba unouno u briew u lah ban leh ki kam ba khraw. Don bun ki NGO kiba la noh synniang sha ka imlang sahlang da kaba kyrshan ia ki jingtrei jong ka sorkar.
Ko para ri,
- Mynta ka la dei ka por ban mih ka India kaba thymmai bd ki brie ka ri kiba thymmai. La kham bun ki briew kiba shim bynta ha ki jingiakren ba iadei bad ki bynta bapher bapher ka ri.Katba dang iaid ka por, ngi la nang duh ia kito kiba la don kti ha ka jingiakhih ban ioh jinglaitluidhynreingim dei ban khuslai ba ngin sa duh noh ia ki jingngeit kiba la aiding ia kane ka jingiakhih. Da ka jingkiew ka teknology, ki samla jong ngi mynta ki long kiba stad bad kiba shlur. Ki samla jong ngi ki ieng skhem ha kine ki juh ki jingngeit. Ia ki, kaba kongsan ka long ka ri. Lyngba jong ki, ngi iohi mynta ia ka India kaba thymmai.
- Ka jingngeit jong u Mahatma Gandhi ki dang don bynta ha ki kam ban kyntiew ia ka ri. Ngi dei ban kynmaw man ka sngi ia ki jinghikai jong u Gandhi halor ka hok bad ka jing luilui kaba long kaba donkam bha ha kine ki por.
Haba ngi ialeh na ka bynta kano kano ka kam, ki samla jong ngi kim dei ban klet ia ka jinghikai Ahimsa jong u Gandhi. Ka rukom rai jong u Gandhi to kano kano ka kam ka long kaba dei ne em ka don ruh ha ka democracy jong ngi. Ka Sorkar bad ka liang ynshah ki don ia la ka jong ka kamram. Haba wanrah ia ki idea kiba iadei bad ka kam sain pyrthei, baroh ar liang ki dei ban iaidryntih ban wanrah ia ka jingkiew jong ka ri bad ka jingbha jong ki brie ka ri.
Ko para ri,
- Namar ka Republic Day ka dei ka jingrakhie ia ka ritisynshar jong ngi, to nganonghangne ia ki ktien jong u Babasaheb Ambedkar uba long ubakongsn ha ka kam ban shna ia ka:
[Nga pynbudhangne]
“Lada ngi kwah ban bad ia ka democracy ym tang ha ka rukom long, hynrei ha ka jingshisha, ngi dei ban leh aiu? Ha ka jingsngew jong nga, kaba nyngkong ka long ba ngi dei ban bat skhem ia ki rukom ka ritisynshar ban pynurlong ia ki thong ha ka imlang sahlang bad ka ioh ka kot.”[Nga pynkuthangne]
Kine ki kyntien ki la ialam lynti ia ngi naduh mynshuwa bad kine ki juh ki kyntien kin nang ialam ia ngi sha ka lawei kaba phyrnai.
Ko para ri,
- Ka jingsngew ba ka pyrthei ka dei ka longing kaba heh, kumba la kdew ha ka jingngeit ha ka ‘VasudhaivaKutumbakam’,ka pynkhlain ia ka jingiadei jong ngi bad kiwei ki ri. Ngi la iasam lang ia ki jingngeit jong ngi ha ka democracy bad kiwei kwei ki ri.
Ngi don ka jingleh ha kaba ngi khot kyrpang ia ki nongialam jong kiwei ki ri ba kin iashim bynta ha ka jingrakhie ia ka Republic Day jong ngi. Nga dp da ka jingsngew kmen ba mynta u snem, u paralok jong ngi, u President ka Brazil, Jair Bolsonaroun don lang bad ngi ha ka jingrakhie Republic Day lashai.
Katba ka India ka iaidshaphrang, ngi ieng skhem ha ka jingpyrshang jong ngi ban iadon bynta bad ka pyrthei baroh kawei ban wanrah ia ka lawei kaba shongsukshongsain bad kaba phyrnai na ka bynta ki briew baroh.
- Sa shisien, nga ai khblei Republic Day ia phi baroh bad nga ai khublei ruh ba phin ia don ka lawei kaba phyrnai.
Jai Hind!
