Shillong, Nohprah 01: Ha India, kumba 2.35 million ngut ki briew ki ioh ia ka jingpang HIV (PLHIV), hynrei tang kumba 1.78 million ngut ki tip ia kane. lyngba ka jingtest ba dang shen shaphang ka HIV ia kaba la leh ha kylleng satlak ka pyrthei ka pyni ba ka don ka jingma kaba khraw ia ka pyrthei ha ki sngi mynta, ha kaba bun na ki briew kim ioh ban phah leit test namar ka daw jong ka jingwan ka khlam.
Ha ka jingpyrshang ban weng ia ka ne ka jingeh ha ka liang ka jingtest kumta ban leh ia ka jingtest khnang ban pynkhlain ki jingiarap ia kito kiba ioh pang bad lah ruh ban pynurlong ia ka thong kaba nyngkong jong ka UNAIDS’, khnang ba yn lah ban tip ia kumba 95% na ki nongpang kiba don ia ka HIV-positive, kaba lah ban ialam sha ka jinglah ban ai jingsumar na ka bynta kito kiba don ia ka jingpang, bad lah bantehlakam ia ka jingpang bad pynkut syndon iaka jingsaphriang jong ka HIV kat ha ka snem 2030.[i]
Ka jinglap kaba kloi ia kito ki nongpang HIV positive ka long kaba donkam khnang ban pynsuk ia ka jingiaid lynti jong kito kiba iohpang ba kin ioh ia ka jingsumar kaba kloi. Nalor kata, ka iarap ruh ban iada na ka jingsaphriang jong u khniang jingpang HIV, kumba 3.5 shah ka jingsaphriang u khniang jingpang sha kiwei pat ki briew ka long namar ba kin tip ia ka jingdon jong u. Kane kan iarap ruh bad pynduna ia ka jingiohpang bad jingkhlad jong ki nongpang.
Ki buit treikam kum ka ka point-of-care testing, kaba dei ka jingtest kaban pyntip kloi ia ka jingdon u khniang jingpang HIV ia kaba la leh ha ki jaka sumar da ki nongsumar ba la pyntbit, ka long kaba donkam ban pyntikna ban tip kham kloi ia ka jingpang.
Ka iarap ruh ban ioh ia ki jingtest, ka pynkupbor ia ki briew ba kin suk ban tip ia lade laki don ne em ia ka jingpang da kaba ki ioh noh ia ka jingpyntip tang hapoh 20 minit. Ka jingsumar ba la tip kum ka point-of-care ka long kaba donkam bha na ka bynta ka ri kaba don ha ka jingma kum ka, ha kaba ki jaka ban leit test ki duna khamtam ha ki jaka nongkyndong jong ka ri, ka jingleit test hi mon sngewbha ruh ka long kaba duna.
Ha kine ki sngi, ka point-of-care testing ka iai bteng ban nang kiew sted, da ka jingwanrah ia ki kor treikam ba la tip kum ka 4th generation technology-based rapid test, ka long ka kor treikam kaba la kham tam ka jingbha ban ia ka 2ndbad 3rd generation test kaba mynshwa.
Kine ki test ba thymmai ki long kiba suk ban pyndonkam bad ka lah ban lap 28% of ka jingshah ktah na ka jingpang kaba ka jingtest ba mynta kata ka 3rd generation rapid test kam lah,kaba pyntikna ba bun na ki nongshong shnong kin lah bantip shaphang ka jingpang khnang ba kin ioh iaka jingsumar kaba sted ban iarap ia ka jingshitom jong ki.
Ka test ka iarap ban lap kloi ia ka jingpang, ka iarap ruh ban lap ia ka HIV antibodies bad ka antigen, kiba lah ban paw 15-25 sngi hadien ba la iabit ia ka jigpang. Kumta, ka long ka jingtest kaba biang ba lah ban ioh tang ha ka por ba lyngkot. Kane ka long kaba donkam bha ruh ha ki jaka test snam, ha kaba ka por ban lap iaka jingpang HIV ynda la iabit ka kloi bad kumba mar shiteng ka jingsted na kiwei pat ki jingtest.
Ha kane ka kor test ba thymmai ia kaba la tip kum ka 4th generation testing, ka don ia ki jingtest kaba lah ban lap beit thik ia ka jingpang,[ii]ka long kaba tikna ban lap ia ka jingpang, kaba long kumba 5 haduh 20% jong baroh kiba ioih ia ka jingpang HIV hapdeng ki briew kiba kwah ban leit test, ban ia nujor bad ka jingtest kaba ha ki por ba mynshwa.
Kane ka iarap ban lap noh ia ka jingpang dangshen, tang hapoh 12 sngi hadien ba la iabit ia ka jingpang, ban ia nujor bad ki jingtest jong a 3rd generation test kaba lah ban lap ia ka jingpang tang hadien 20 sngi ne hadien shuh shuh ia kata.
Kumta, ki nongpang HIV positive ki lah ban ioh ia ka jingtip kaba kloi bad ioh ruh ia ki jingsumar. Lah ruh ban pyndkut ia u kynjri jong ka jingsaphriang ka jingpang, kaba long shisha kaba donkam namar ba jingktah ka jingpang ka long namar ka jingbun jong u khniang jingpang bad ka don jingman ia ka jingsaphriang jong ka jingpang.
Ka buit treikam ha kaba iadei bad ka jingtest ka long kaba kongsan ban iarap ia ka jingpyrshang jong ka India ban pynduna ia ka HIV, ban weng ia ka jingibein, bad iarap ia ki nongpang ban ioh ia ki jingsumar kaba kloi.
