Ha ka lyngkhuh sngi iap 189 snem u syiem Tirot, ym plie ka jingrakhe dap 500 snem ka hima 148

Shillong, Naitung 16: Ka Hima Nongkhlaw ba la jutip kum ka Hima Khatsawphra (14-8) kala dap 500 (Sanspah snem ) mynta ka snem .La seng iakane Ka Hima Ha kaba Nyngkong ed da kaba kita ki phra tylli ki shnong kila long (1)Ka Mawphansyier (2)Ka Mawsynam (3) Ka Nongum (4)Ka Nongkseh (5)Ka Marong (6) Ka Lawriat (7) Ka Mawsium  bad ka (8)Nongkhlaw .

Ha ka por ba u shahjer bad ka shaphang ki arngut shipara kila wan na sutnga ki la lap ba kine ki shnong kila don la u Lyngdoh tangba kim don ia u syiem u kmei u ba peit ba  synshar ia kine ki shnong .U la lumlang iaki nongshong shnong jong kine ki shnong bad ban iathuh nangno hi ki wan bad balei ki wan phet noh sha kine ki jaka bad kumta terter .

Ynda haba kine ki shnong kila sngewthuh ba kine ki 2 ngut shipara ki wan naka ing long syiem sutnga kaba lai ngut ba ka hiar pateng na u woh Ryndi bad Lidoh kha kumta hi la thung syiem ia u shah jer haka snem 1524 . Bad la Pynsleh syiem ia u da u lyngdoh nongum kaba katkum ka lehniam leh rukom kaba khan ka pyrkhat ka hap ha u san leh ia kata kaba ia kam bad rukom kaba ha duh mynta mynne la jutip ia u myntri Lyngdoh nongum kum u Mentri u pynsleh syiem .

Hadien ba la ioh iala ka jong ka hima bad la pynkhlain ia ki bor shipa u shahjer u la leit hiar thma ia ka sansnem bad la iohknieh iaka   na ki syiem tham bad pyniasoh iaka sha ka Hima Lajongbad kumta terter ki la nang pyniasoh ia kine ki shnong bad ki raid kiba don 14 tylli .Baroh bad  kumta kitip dakane ka hima kum ka HIma 14-8 .

U syiem shajei u la synshar iaka Hima naduh1524 haduh haduh ba un da shongthait, kata ha u snem 1554 sa shimti iaka khet syiem u pyrsa trai jong u bad kumta terter ka khet syiem kala hiar pateng terter na u Syntiew sha u Khangthoh ,u Jom ,u Soh u Lait lyngba ka ka sngi u Ramsing nangta u kanrai .U tirot sing hula shimti noh ia ka khet na ki kongrai haka snem 1814 mynba u dang don tang kumba 12ne 14 snem ka  rta .Kumta ia ka Hima la nang iarap ban pynpeit da ki myntri bad iaka khraw ka hima l tad haduh da un da long kata haka snem 1825-26 .

Haduh ka por jing synshar u Tirot singh ka Hima 14-8 ka iaid naduh Bordwar haduh Sylhet .Kane naduh Brama haduh surma shathie  .U Tirot singh watla u dang khynnah hynrei u la ioh jinghikai  shibun halor ka hima tad haduh u da shimti pura ia ka khet syiem .

Dei ha ka snem 1826 ba u David scott u political agent ka sorkar phareng kala pan jingbit na u syiem tirot singh ba un shah ia u ban pom surok lynter ia ka hima jong una Bordwar sha sylhet lang bad pyniasoh ia ka assam bad ka Bengal .

Ka dorbar Hima kala neh arsngi hynrei ban iatai kakane ka rai la ym shah ne em ia u phareng ban pom ia ki surok lyngba ka hima jongki .Hadien ba la rai  ryngkat bad ki jingthoh kular (agreement) kiba sani bha hapdeng ka sorkar bilat bad ka hima nongkhlaw .La soi iaka agreement haka 30 tarik u Naiwieng (30th Nov 2026) haka snem 1826 .

Haba la ioh ia ka kaba  u David scott khlem da pynslem bad bad dum bad dam u la pyntih ia ka surok u tirot ioh ba ka ktien ka kylla biang ki kam ki jam hakaba nyngkong ki iaid beit iaid biang khlem da don kano kano kaka jing pynthud .Dei tad ynda haba ki shipai bad ki briew  u David Scott kila sdang ban mushia iaki kam ,hima syiem pynthut iaki iew ki  hat,la sdang tam ti tam jat iaki kynthei khynnah  sa khie ka thma ha u snem 1829.

U Tirot Singh kum u syiem um lah shah shuh ia ka jing ud jingma ki khun ki hajar khamtam haba ki phareng ki la nud wat ban ktah kti ia ka longrynieng ki kynthei khynnah ruh. U la sat sia u la bitar, u la babe u la rai ban ieng da ka thma ban pynher krad noh ia ki shipai phareng na ka Hima.

Kumta ka thma ba la tip kum ka Anglo – Khasi war ka la khi hapdeng jong ki shipai u David Scott da ki tup ki man ki ktang suloi hynrei  ki shipai u Tirot Singh tang da u khnam bad ka ryntieh. Hynrei la iathuh ba ki shipai u Tirot Singh hapoh ka jingialam u Monbhut ,  u Llorsha Jaraiñ, la khie kynsan u la ioh ban pyniap noh shibun  ia ki shipai pharengg ba la jia ha ka 2 bad 4 tarik u Iaiong 1829 ba la tip kum ka Nongkhlaw Massacre lane kata ka Pamkher.

Hadien kane ka jingjia ki shipai phareng ki la nang pynkhlain shuh ia u phud u pyrton jong ki ryngkat ki tup ki man ki ba khlain hynrei ki shipai u Tirot kim ia pyndem ki ia khun lyngba ki dei nakane ka daw u David Scott u  tyrwa  ban ia kren ia suk  bad ki phareng kumba la ia kut  khlem da khmih ba kan dei ka jingshah set shukor  haki .U la shah kem pynban bad set patok ia u ha decca.

Kata ha u snem 1833 Ka sorkar phareng kala tyrwa ban pynlaitnoh ia u na ka jail lade u kloi ba ioh nguh bad dem hapoh ka jing pyniaid ka sorkar phareng Hynrei u la len lade kum u riewieid ri ban ong ba  bha kaban iap kum u paid kar hapoh bindi ban iakaba long syiem mraw hala ka jong ka ri.

U la khlad noh naka ne ka pyrthei 17 July 1835  Ha kaba iadei bad ka jingrai mudi ia ka u tirot sing iaka sngi iap u tirot sing mynta ka snam ki  dorbar hima kila rai ban nym pynlong ia ki programme ki ba la buh ha mairang kaba juh leh hynrei ba shu buh syntiew ha u mot tirot  bad ban leit phi ia ka ha nongkhlaw  kaba la ioh ne ka tnat art of culture jong ka sorkar Ha kane ka sngi kin pynbna ruh ban rakhe iaka jingiap 500 snem ka hima ban pynkut ia kane ka jingrakhe ha ka snem ban wan ha u bnai Iaiong ban kynmaw burom ia ka   Anglo – Khasi war.

What Next?

Recent Articles

Leave a Reply

Submit Comment

*

Where to buy Vidalista Professional 20 Mg (Tadalafil) tablet