New Delhi, Nohprah 06: Ha ka shnong Old Tesen ha Nagaland, ka jingiapherna kiwei kiwei ki shnong ka long ba ka por janmiet kam dei ka por ban shongthait.
Ia ki nongshnong shnong, kane ka dei ka por ban peit ia ki jingthungjingtep, pyndap biang ia ki mar bad peit ia ki phone jong ki ban tip la wan online order ne em ia u sohmynken Naga King Chilli (ba tip ruh kum u Raja Mircha).
Kane ka shnong ka bym ju don jingiadei bad kiwei kiwei ki jaka mynta bad kaba ym don jingtip ha ki iew shabar ka jylla, mynta ka die ia ki Raja Mirchasha palat 250 ngut ki nongthied na kiwei kiwei ki ri lyngba ki lad digital.
Da kaba bat ia ki smartphone, ki nongshong shnong mynta ki die lilam ia ki mar rep, ha kaba ki ioh ia ka dor kaba biang bha bad ka wan ruh ka jingkhie im ka imlang sahlang lyngba ka jingbat ia ka nongrim ban pyniasoh lang ia ka kam rep, ka deiriti bad ka jinghiar pateng.
Kane ka khana jong ka jingkylla kam sah tang ha ka shnong Old Tesenhynrei ngi lah ban iohi, sngewthuh bad sakhiia ka ha man ki bynta jong ka thain shateilammihngi jong ka India.
Kane ka thain kaba sah ha ka jinglong marweimynshuwa bad kaba shem jingeh namar ka jingtlot bor treikam ki sorkarmynshuwa, mynta ka dei ka nongplie lad ia ka jing thmu jong ka ri ban tei ia ka Viksit Bharat.
Ka bynta kaba kongsan ha kane ka dei ka roi ka par kaba pura bad ka rukom treikam ban wanrah ia ka jingiajan ha ka imlang sahlang, kaba la ialam lynti da u Myntri Rangbah Duh, Narendra Modiuba la pynkylla ia ka jinglong jingman bad uba la iaid ha ka lynti kaba thymmai ban pynkylla ia ka thain shateilammihngi sha ka ‘kor jong ka roi ka par jong ka India’.
Ha kaba iapher bad kiwei kiwei ki Myntri Rangbah Duh shuwa jong u, u Modi u la sngewthuh ia ka nongrim jong ka thain shateilammihngi bad u la sdang ia ka rukom treikam kaba pura ban pynbeit ia ki jingeh ha kane ka thain.
U la pynbeitia kine ha ki ar bynta ba kongsan – kawei ka dei ka jingkut jingmut ban pynbun ka jingbei tyngka bad pyntreikam ia ki projek kiba heh kiba wanrah ia ka ioh ka kot bad kaba ar ka dei ka jingkyntiew ia ka bor jong ka deiriti jong kane ka thain.
Ia ka ‘Look East Polisi’ la pynkylla sha ka ‘Act East’ bad mynta la pynkylla sha ka ‘Act East, Act Fast and Act First’ kaba la plie ia ki lad ba thymmai na ka bynta ka khaii pateng, ka jingiatreilang bad ka jingiasoh.
Ha u 2014-15, ka jingmang tyngka ka Sorkar Pdeng na ka bynta ka thain ka long T. 27,359 klur, bad mynta kane ka la kiew da palat 275% sha ka T. 1,02,749klur.
ka jingdon ki kad liengsuin ka la kiew jan ar shah ha ka thain na ki 9 tylli sha ki 17 tylli ha kaba 2 tylli ki kad liengsuin ki dei kiba pynherliengsuin sha kiwei kiwei ki ri. Ka jingmang tyngka ha ka shi snem ha ki kam rel ka la kiew da 384% sha ka T. 9,970 klur bad ka rynsan ki lynti rel ka la kiew da 1,909 kilometer.
Kumjuh 46,496 kilometer ki surok ha ki jaka nongkyndong ki dei kiba la pyndep bad mynta ka thain ka don 16,125 kilometer ki surok bah kaba long ka jingkiew kaba 147% na kaba ju don shuwa u snem 2014.
Kane ka jingkiew ki lad ka leit ka wan ka ioh jingkyrshan jong ka jingkiew ki lad digital kaba pynthikna ba ka 4G ka poi sha 4525 tylli ki shnong ha ka thain bad kumba 5600 tylli ki shnong ki wan hapoh ka Digital Bharat Nidhikaba don ka jingmang tyngka kaba T. 3,715 klur.
Kane ka jingkiew shaphrang ka wanrah ia ka rynsan ha ka map jong ka thain kaba pynthikna ba kane ka map kam pyni ia tang ki nongbahhynrei ka pyni ruh ia ki jaka ba dang duna ka jingai jingshakri. Ka kyntiew ruh ia ka ioh ka kot ha ki shnong bad ka pyni ia ka thain shateilammihngi kum ka khyrdop sha ka thain South East Asia.
Ka long kaba shai ba naduh u snem 2014, la peit bniah ia ka jingpynkhlain ia ka jingiadei hapdeng ka thain shateilammihngi jong ka India bad ka thain Southeast Asia.
Ban pynurlongia kane, ka kam na ka bynta ki projek kum ka India-Myanmar-Thailand Trilateral Highway (IMT Highway) bad kaprojek relAgartala-Akhauraka dang iaidshakhmat. Shisien ba la pyndep ia kine, ka jingkylla ha ka thain kan long kaba khraw.
Katba ka thain ka dang sakhiia ki jingjop man ka sngi, ka shem ruh ia ka jingskhem ka deiriti kaba long kawei na ki bor jong ka India. Ka jingiadeilynba ka deiriti jong ngi shenkan sa long kum u mawlynnai ha ka pangsngiat jong ka Viksit Bharat.
Ka deiriti bad ka rukom saindur ba kyrpang jong ka thain shateilammihngi ka la paw sha ka pyrthei. Dang shen, ha ka rai jong ka kynhun myntri jong ka Sorkar Pdeng ban iada bad kyntiew ia ki ktien tynrai, ka Assamese ka la ioh jingithuh kum ka ktien hyndai, ki Moidam – ka rukom tep briew ba kyrpang jong ki syiem Ahom ka la rung ha ka UNESCO World Heritage List kum ka Entry kaba 43 jong ka India bad ka jingai khusnam Padma ha u snem 2024 ka la don 11 ngut ki biew na ka thain shateilammihngi kiba la ioh khusnam.
Ka tnad Development of the North Eastern Region ka iaid da ka jingngeit ha ka bad lyngba ka rukom treikam ‘baroh kawei ka Sorkar’. Mynta ngi pynkhreh bad pyntreikam ia ki ‘projek’ bad ngi wanrah jingkylla ha ka jingim jong 4.7 klur ngut ki Bhartiyakiba sah ha kane ka thain.
Ka North Eastern Handicrafts and Handlooms Development Corporation (NEHHDC) jong ngi ka la ioh ia ka syrnotOeko-Tex certification na ka bynta kaEri Silk, na Germany ha ka lyngkhuh dap 78 snem ka jingioh jinglaitluid, ka rynsan (North East Region Agri Commodity E-Connect (NERACE)) kaba la pynkup bor ia ki nongshongshnong jong ka shnong Old Tesen ka don na ka bynta baroh ki nongrep ha ka thain; na ki 3579 tylli ki projek ba la dep sanction, ngi la pyndep 2438 tylli kaba pyni ia ka jingjop kaba palat 68%, ngi la thung san tylli ki task force ban pynkhreh kam bad pyntreikam ia ki projek ban wanrah ia ka jingkylla.
Ka dei hapoh ka jingialam jong u Myntri Rangbah Duh, Narendra Modi bad lyngba ka jingiatrei lang bad ki phra tylli ki jylla ba ngi dang trei na ka bynta ka jingpynkhlain ia ka jingkyntiew ia ka imlang sahlang, ka ioh ka kot bad ka deiriti.
Ka kam jong ngin kam sahkut shuh tang ha ki projek na ka bynta ki jingdon jingem hynrei ka plie ruh ia ka jingseng kam lajong da ki AmritPeedhi, ka pyniasoh ia ki longkmie bad ki lad kiba thymmai bad ka pynthikna ia ka roi ka par ha ka thain.
Ka dei da kane ka jingkut jingmut ba ngi dap da ka jingkmen ban pynlong ia ka bynta kaba nyngkong jong kaAshtalakshmiMahotsav– ka jingrakhe ia ka kam pynmih jain kaba khlain jong ka thain, ki lad ha ka kam jngohkai, bad ka rukom pynmih mar tynrai.
Kane ka tamasa kaba lai sngi ka kdup ia ka jingiar ka deiriti jong ka thain bad ka jinghiar pateng lyngba phra tylli ki State Pavilion, ka North East Haatka ban don 320 tylli ki jaka die tiar jong ki nongsaindur bad ka ban ai ka rynsan ia palat 500 ngut ki nongsaindur ban pyni ia ka sap jong ki.
Katba ka thain ka kiew ban long kawei na ki bor ba heh tam jong ka jingkiew shaphrang ka India, kane ka tamasa ka ngeit ha ka jingwanrah ia ka jingiadei bad ki briew na ka thain shakteilammihngi ha kylleng ka ri bad pyni ia ka deiriti kaba rakhe ia ka jinghiar pateng kaba riewspah jong kine ki jylla.
U Myntri Rangbah Duh Narendra Modi u ngeit ba ka juk kaba thymmai jong ka roi ka par kan wan na ka thain mihngi bad kane ka tamasa ka thmu ban aibor ia kane ka jingngeit jong u. Katba ngi sdang ia kane ka tamasa mynta ka sngi ha ka jingiadonlang u Myntri Rangbah Duh, Narendra Modi ha ka Bharat Mandapam, nga kyntu ia phi baroh ba phin wan iashim bynta lang ha kane ka jingrakhe.
Katba ka thain shateilammihngi ka kiewbn long kawei na ki bor ba khlain jong ka roi ka par jong ka India, to ngin peit ia ka da ka jingkut jingmut ban tei ia ka Viksit Uttar Purv.
