PM planting a sapling during the inauguration of new campus of Nalanda University at Rajgir, in Bihar on June 19, 2024.
New Delhi, Jylliew 19: U Myntri Rangbah Duh, Narendra Modi u la plie paidbah ia ka campus ba thymmai jong ka skulbah Nalanda University ha Rajgir, Bihar. Ia kane ka skulbah la saindur kum ka jingiatreilang hapdeng ka India bad ki ri ka East Asia Summit (EAS).
Ki kynrem ki lyndan ba kynthup ruh ia ki Head of Mission na 17 tylli ki ri ki la wan iashim bynta lang ha kane ka sngi. U Myntri Rangbah Duh u la thung ruh ia u tynrai dieng ha kane ka sngi.
Ha ka jingai jingkren jong u ha kane ka sngi, u Myntri Rangbah Duh u la ong ba u dap da ka jingkmen bad ba u long uba donbok bha ban ioh wan sha Nalanda hapoh 10 sngi ba u la bam smai kum u Myntri Rangbah Duh ha ka sien kaba lai bad u la ong ba kane ka dei ka dak kaba bha jong ka lynti ba ka India ka iaid sha ka roi ka par.
“Ka Nalanda kam dei tang ka kyrteng, ka dei ka jinglong, ka burom. Ka Nalanda ka long kum u thied, ka dei ka mantra. Ka Nalanda ka dei ka jingpynsawa ia ka jingshisha ba ym lah ban pynduh ia ka jingnang jingstad wat ynda thang ruh ia ki kot ha ka ding,” la ong u Myntri Rangbah Duh. U la ong ba ka jingseng ia ka skulbah Nalanda kaba thymmai kan sa pynsdang ia ka juk ksiar jong ka India.
U Myntri Rangbha Duh u la ong ba ka jingkhyllie im biang ia ka Nalanda hajan ki jingtei ba hyndai kan pyni ia ka bor treikam jong ka India sha ka pyrthei bad kan pyni ruh sha ka pyrthei bad ki ri kiba don ka jingngeit kaba skhem ki lah ban wanrah ia ka pyrthei kaba kham bha da kaba aibor biang ia ka histori.
U Modi u la ong ba ka deiriti jong ka pyrthei, ka Asia bad ki ri kiba bun ka don ha ka Nalanda bad ba ka jingkhyllie im biang ia ka kam dei tang ka jingkhyllie im ia ki bynta kiba iadei bad ka India.
Kane ka paw lyngba ka jingiadon lang ki ri kiba bun ha kane ka jingplie paidbah mynta ka sngi, u la ong da kaba pdiang ia ki jingnohsynniang jong kiwei kiwei ki ri sha ka projek Nalanda. U la iaroh ruh ia ki briew jong ka Bihar kiba la kut jingmut ban wanrah biang ia kane ka jingshongkor kaba paw lyngba ka Nalanda.
Da kaba ong ba ka Nalanda mynshuwa ka dei ka jaka pdeng jong ka deiriti bad ki rukom jong ka India, u Myntri Rangbah Duh u la ong ba ka jingmut jong ka Nalanda ka dei ka jingiaid kaba bteng jong ka jingnang jingstad bad ka pule puthi bad ba kane ka la dei ka rukom treikam bad ka rukom pyrkhat jong ka India ha kaba iadei bad ka pule puthi.
“Ka pule puthi kam don u pud u sam. Ka kynthup ia ki jingngeit bad ki jingmut jingpyrkhat,” la ong u Myntri Rangbah Duh da kaba bynrap ba ki shah hikai ki ioh pule ha ka skulbah Nalanda ba hyndai khlem da don ka jingpeit shiliang ki wan nangno ne ki dei mano.
U la ban jur ruh halor ka jingdonkam ban pynkhlain ia kine ki rukom ba hyndai ha kane ka skulbah Nalanda ba thymmai ha ka rukom kaba iahap bad kane ka juk mynta. U Myntri Rangbah Duh u la ong ba u dap da ka jingkmen ba ki shah hikai na palat 20 tylli ki ri ki la pule mynta ha ka skulbah Nalanda bad u la ong ba kane ka dei ka dak jong ka ‘Vasudhaiva Kutumbakam’.
U Mynri Rangbah Duh u la kren shaphang ka rukom tynrai jong ka India ban khein ia ka pule puthi kum ka atiar na ka bynta ka bha ka miat jong ki briew. U la kren shaphang ka International Yoga Day ka ban wan bad u la ong ba kane ka la kylla sha ka jingrakhe ha kylleng ka pyrthei.
U la ong ba watla ka la pynmih shibun ki bynta jong ka Yoga, ym don mano mano ha India kiba ong ba ka Yoga ka dei tang jong ngi. Kumjuh, ka India ka la iasam ia ka Ayurveda bad ka pyrthei, u la ong. U Modi u la kdew ruh sha ka jingieng skhem ka India ha ka bynta ka jingiaineh bad u la ong ba ka India, ngi la rah shakhmat lang ia ka roi ka par bad ka mariang.
Kane ka la plie lad ia ka India ba kan wanrah ia ki sienjam kum ka Mission LiFE bad ka International Solar Alliance. U la ong ba ka Nalanda Campus lyngba ka rukom treikam Net Zero Energy, Net Zero Emission, Net Zero Water bad Net Zero Waste kan rah shakhmat ia kane ka jingngeit ha ka jingiaineh.
U Myntri Rangbah Duh u la ban jur ba ka jingkyntiew ia ka pule puthi ka wanrah ia ka jingpynskhem ia ka nongrim jong ka ioh ka kot bad ka deiriti. Kane ka paw na ki jingshem jong ki ri ba la kiew shaphrang.
“Ka India kaba dang trei na ka bynta ka thong jong ka ban long ka ri kaba la kiew shaphrang shuwa u snem 2047 ka dang pynkylla ia ki kam pule puthi jong ka,” la ong u Myntri Rangbah Duh.
“Ka jingthmu jong nga ka dei ba ka India kan long ka jaka pdeng jong ka pule puthi bad ka jingnang jingstad na ka bynta ka pyrthei. Ka jingthmu jong nga ka dei ruh ba ka India kan ioh jingithuh sa shisien kum ka jaka pdeng jong ka jingnang jingstad ha ka pyrthei,” u la bynrap.
U Myntri Rangbah Duh u la kdew sha ki sienjam kum ki Atal Tinkering Lab na ka bynta palat shi klur ngut ki khynnah, ka jngsngewtynnad ia ka science kaba la wan na ka Chandrayaan bad Gaganyaan, bad ruh ka Startup India kaba la wanrah ia palat 1.30 tylli ki startup ha India na tang katto katne spah 10 snem mynshuwa, ka jingpan patent bad ki jingthoh shaphang ki jingwad bniah ba bun tam ha ryngkat ka jingmang tyngka kaba T 1 lak klur na ka bynta ki kam wad bniah.
U Myntri Rangbah Duh u la kren ruh shaphang ki sienjam jong ka Sorkar ban wanrah ia ki lad kyntiew sap kiba pura ha ryngkat ka pule puthi kaba kham halor kaba don nongrim ha ka jingwad bniah kaba biang tam ha ka pyrthei.
U la kren ruh shaphang ka jingkiew kyrdan kiskulbah jong ka India ha ka pyrthei. Ha ka jingbatai shaphang ki jingjop ba dang shen ha ki kam pule puthi bad ka jingkyntiew ia ki sap ha kine ki 10 snem, u Myntri Rangbah Duh u la kren shaphang ka jingdon ki jaka ai jingpule jong ka India ha ka QS Ranking na ka 9 sha ka 46 tylli mynta bad na ka 13 sha ka 100 ha ka Times Higher Education Impact Ranking.
Ha kine ki 10 snem ba la dep ha India, u Myntri Rangbah Duh u la pyntip ba la seng kawei ka skulbah man ka taiew, la seng ia ka ITI ba thymmai man ka sngi, la plie kawei ka Atal Tinkering Lab man ka lai sngi, bad ar tylli ki kolej man ka sngi.
U la ong shuh shuh ba ka India ka don 23 tylli ki IIT mynta, ki IIM ki la kiew na ka 13 sha ka 21 tylli bad ki AIIMS ki la kiew jan lai shah sha ka 22 tylli. “Ha ki 10 snem, ki medical kolej ki la kiew jan ar shah,” u la ong. Ha kaba iadei bad ki jingpynkylla ha ki kam pule puthi, u Myntri u la kren shaphang ka New Educational Policy bad u la ong ba ka la pynkylla ia ki jingangnud jong ki samla ka India.
U Modi u la kren ruh shaphang ki jingiatreilang hapdeng ki skulbah jong ka India na kiwei kiwei ki ri bad ruh ka jingplie ia ki campus ba thymmai kum ka Deakin bad Wollongong.
“Lyngba kine ki sienjam, ki samla pule jong ka India ki ioh ia ki jaka pule ba biang tam ha India ban pule ha ki bynta kiba kham halor. Kane ka tyngkai ruh ia ka pisa jong ki briew kiba pdeng ka ioh ka kot,” la ong u Myntri Rangbah Duh.
Ha ka jingkren shaphang ka jingplie ia ki campus sha kiwei kiwei ki ri da ki skulbah ba biang tam jong ka India, u Myntri u la ong ba u don jingkyrmen ba ka Nalanda ruh kan sa leh ia kane.
U Myntri Rangbah Duh u la ong ba ka pyrthei mynta ka phaikhmat sha ki samla jong ka India. “Ka India ka dei ka ri jong u Buddha, bad ka pyrthei ka kwah ban iaid lang bad ka kmie jong ka synshar paidbah,” la ong u Myntri Rangbah duh da kaba bynrap “Haba ka India ka ong ‘kawei ka Pyrthei, Kawei ka Longiing, Kawei ka Lawei’, ka pyrthei ka ieng lang bad ka.
Haba ka India ka ong ‘kawei ka Sngi, Kawei ka Pyrthei, Kawei ka Grid’ ka pyrkhat ia ka lynti sha ka lawei kaba bha ia ka pyrthei. Haba ka India ka ong ‘Kawei ka Pyrthei, Kawei ka Koit ka Khiah’ ka pyrthei ka burom bad pdiang ia ka rukom pyrkhat jong ka. Ka jaka jong ka Nalanda ka lah ban tei shuh shuh ia kane ka jingsngew shipara ia baroh kawei ka pyrthei. Kumta ka jingbahkhlieh jong ki samla ba pule ha Nalanda ka kham heh,” la ong u Modi.
U la ong ba ki samla pule jong ka Nalanda ki dei ka lawei jong ka India bad u la ban jur halor ka jingkongsan jong kine ki 25 snem jong ka Amrit Kaal ban wan bad u la kyntu ia ki ba kin rah shakhmat ia ka ‘Rukom jong ka Nalanda’ bad ki jingngeit jong ka Nalanda.
U la ong ia ki ba ki dei ban long kiba Kwah ban Tip, kiba Shlur bad kiba don ka Jingsngewlem katkum ka phang jong ka jaka pule bad u la ong ba ki dei ban trei na ka bynta ka jingkylla kaba bha ha ka imlang sahlang.
U Myntri Rangbah Duh u la ong ba u ngeit skhem ba ka jingnang jingstad na Nalanda kan pyni lynti ia ki briew bad ba ki samla ki ialam lynti ia ka pyrthei ha ki por ban wan. “Nga ngeit ba ka Nalanda kan sa long ka jaka pdeng na ka bynta ka bha ka miat jong ka pyrthei,” la ong u Myntri Rangbah Duh.
U Lat ka jylla Bihar, Rajendra Arlekar, Myntri Rangbah ka Bihar, Nitish Kumar, Myntri Sorkar Pdeng ba dei khmih ia ki Kam Shabar Ri, Dr Subrahmanyam Jaishankar, Myntri Khynnah ba dei khmih ia ki Kam Shabar Ri, Pabitra Margherita, Ki Symbud Myntri Rangbah Duh ka Bihar, Vijay Kumar Sinha bad Samrat Choudary, Chancellor ka skulbah Nalanda, Prof. Arvind Panagariya, bad Vice Chancellor ka skulbah Nalanda, Prof Abhay Kumar Singh ki la iadon lang ha kane ka sngi ha ryngkat kiwei kiwei ki kynrem ki lyndan.
Ka skulbah Nalanda ka don ar tylli ki Academic Block ha kaba don 40 tylli ki Classroom ha kaba lah ban shong kumba 1900 ngut ki samla pule. Ka don ar tylli ki auditorium kiba lah ban shong mar 300 ngut ki briew, ka hostel jong ki samla pule kaba lah ban pdiang kumba 550 ngut ki samla bad kiwei kiwei ki jingdon jingem kum ka International Centre, ka Amphitheater ba lah ban pdiang haduh 2000 ngut ki briew, ka Faculty Club ka Sports Complex bad kiwei kiwei.
Ka Campus ka dei ka ‘Net Zero’ Green Campus. Ka dei kaba lah ban pyndap ia la ki jingdonkam ha kaba ka don ka solar plant, jaka pynkhuid um, ka jaka ba iarap ban pyndonkam biang ia ka um, 100 acre ki jaka shong um bad kiwei kiwei ki jingdon jingem kiba iarap ban pynneh ia ka mariang.
Kane ka skulbah ka don jingiadei bad ka histori. Ka skulbah Nalanda kaba nyngkong, kaba la seng kumba 1600 snem mynshuwa, ka dei kawei na ki skulbah ba nyngkong duh ha ka pyrthei ba don ruh ka jaka sah ki samla pule. Ia ki dak ki shin jong ka Nalanda la ai jingithuh kum ka UN Heritage Site ha u snem 2016.
