Kum ka jaidbynriew khasi ka don haduh 3363 tylli ki jait : John

 

Shillong, Jylliew 01: Kum ka jaidbynriew Khasi (u Khynriam, u Pnar, u Bhoi u War) ngi roi bad don antad (approximately) haduh 3363 tylli ki jait kur hapoh kane ka bri hynniewtrep, bad ngi la iaid lynti bun pateng bad ngi don mynta ha u snem 2014, ha kaba ngi ia kynduh ia ki jingkylla jong ka pyrthei kaba sted bad don ki khep kiba ngim lah shuh ban buddien.  Ha ka juh ka por la tip ia ngi kum ka jaidbynriew kaba tip briew tip blei, kaba tip kur tip kha. Ngi sngewthuh ka jingiapher haba ngi ong ‘meirad’ bad ‘meikha’ lane ka jingiapher hapdeng ‘mama’ bad ‘pasan’.

Ngi dei ruh ban kynmaw ba ngi la ioh pateng ia kine Riti ki Dustur, ki um ki wah bad ki khlaw ki btap, kiba itynad, na ki longshwa bad ka long ka deity jong ngi ban aiti pat ia kine sha ki longdien jong ngi.  Ngi la wan hajar snem mynshwa ban shong sah ha kine ki lum, bad kum shibynta ban iada ialade, kum ki trai lum trai wah, ngi la sain dur ia ki Shnong, Raid bad ki Hima ha ka nongrim jong ka Kur, bad ka dei kane ka daw ba la don tang katto katne ki Kur kiba don bynta ha ka synshar khaddar kum ki Bakhraw lane ki Myntri.  Bun sien ngi juh iohi ba don kiba kylli balei don tang 49 Myntri kiba don hok ban long Myntri hapoh ka Hima Mylliem, lane don tang 30  ngut ki Lyngdoh/Myntri hapoh Hima Khyrim, lane tang 4 Myntri (ba la jied da ki kur) bad 8 ngut ki Bakhraw (ba la jied hakhmat ki paidbah) hapoh Hima Mawphlang.

Kitei ki Kur ki don ka hok ka bynta kaba khraw namar ka dei lyngba ki longshwa jong ki/ngi la ioh ban shong ban sah ha kine ki jaka namar ka jingaiti jong ki lyngba ki jingialeh ha ka juk ka por jong ka thma ki khyndai bah ryntieh. Ngi dei ka jaidbynriew kaba burom ia ki longdien ia ki longshwa. Ha kitei ki por shi kyntien ka dei ka Hok. Mynta shikyntien ka dei da ka ‘jingthoh’.

Shuh shuh, haba ngi phai mynta ngi shem ba ka por ka dawa ia ki kur ba kin ieng joit, kyndit bynriew, bad ban long kiba peitngor. Ka long kaba sngewsih ba kiba bun ki Kur kim tip la ki la nang roi ne ki la nang duh jait. Ka long ruh kaba sngewsih ba haduh kine ki sngi ki bor KHADC kim pat pyndep ban thaw (codify) ia baroh ki 53 +1 tylli Ain ki Hima / Elaka hapoh khasi Hills bad 18+1 hapoh Jaintia Hills, ha kane ka bri hynniewtrep. Katno ka jingia knieh ia pra namar ka jingwan ka

synshar ‘sain pyrthei’ kaba la thom bor ia ka synshar ‘sain hima’ jong u Khasi. Ka long kaba sngewsih ba ngim pat ioh ki Ain kiban pynskhem, pynkhraw ia ki Riti ki Dustur jong ki Dorbar / Seng Kur. Ngi donkam kyrkieh ban ioh ia ka ain kaban batai shai ia ki rukom treikam jong ki Dorbar/Seng Kur, lada don ki nongpyniaid Kur ki leh donbor bad kim lum Dorbar Kur kumno u kur un lum Dorbar, hangno kin leit ud ia kita ki jingeh, khamtam lada kita ki Kur kim don Myntri lane kim don Bakhraw, ka hok jong ki kum ki ‘KHUN KI HAJAR’ ka long hakhmat ka Dorbar Hima bad lada u Khlieh Nongsynshar um lum ia ka Dorbar Hima kumno ki khun ki hajar kin leh ?

Ki Dorbar Kur ki long u klong snam jong ka Dorbar Shnong, Dorbar Raid bad Dorbar Hima, ngi iohi bun ki Dorbar Kur ki long kiba khlain, hynrei kam pat biang namar ha kum kane ka juk jong ki Ain ngi ia kynduh ia tyngkhuh bad ki ‘Act ki Rule bad ki Regulation’ kiba lah ban pynmadan ia ki Ain Kur khamtam namar ba ngi dei ka jingsynshar kaba khlem liang ha kaba ym don ruling ne opposition. Ngi jied barabor ia ‘uba don ia ka mon uba bun ba lang’ kam mut ‘majority’ hynrei ka mut ‘consensus’ ka mut ka nongrim jong ka Dorbar Synshar u Khasi kam dei kat uba tam ka dei uba ioh ia ka mon uba bun ba lang (la kumno kumno 90 na ka 100). Khlem ki Dorbar Kur kiba khlain ngi shem ba ki Dorbar Hima ki long kiba tlot kiba iohthia.

Kumta ha kane ka sngi ngi buh hakhmat jong phi katto katne ki kam kiba long kiba don kam lada ki Kur ki dang dei ban nang khraw ban ia don bynta, ban dang neh ha ka synshar khaddar bishar, ki la dei ban ia pruid dak lut ia baroh naduh ka Constitution jong ka Dorbar Kur, Ka Dorbar Shnong, Ka Dorbar Raid bad ka Constitution jong ka Dorbar Hima. Ngi hap trei shitom ban pynkhlain ia utei u kynjri uba the song ia ngi kum ka Ri Khasi.

Kum ka jingsdang, Baroh ki kur ki dei ban pynbiang ia ka Census – Khanasamari jong ka Kur lyngba ka ‘khanasamari’ (annual census) bad dei ban don  i) Ka National Rynjah Citizenship Register bad kaba ar ka ii) Register –Proceeding Dorbar Kur Rynjah.  Ha kane ka khanasamari dei ban suh lang ia ka jingdon briew jong ka Seng Kur Rynjah, dei ban pynbna ia kane hakhmat ka Dorbar Kur man ka snem. Baroh ki dei ban ia synniang shisien ka snem kabai don kyrteng hapoh ka register Dorbar Kur.

Donkam ban Pynthymmai lada donkam ia ka Riti Pyniaid Kam (Constitution) Kur Rynjah –  Dei ban don ka ‘Rynjah Development Board/Society’  lane ‘Dorbar Kur Development Society’ kaba

yn leit register kum ka Society lane kum ka seng bhalang hapoh ka office bad hapoh ka Ain jong ka Meghalaya Registration Act 1983.

Ngi dei ban kynmaw ba ka Seng Kur ne Dorbar Kur ka don ka kyrdan ‘Sorkar’ kaba khraw kum kawei na ki ‘Traditional Institution of Self Government’ kat haduh ba ngi jied bad phah ia u ‘Myntri Korbar Ri’ ban leit ia shim bynta ha ka Synshar Khadar bad Bishar jong ki Hima Khasi States, bad ha kaba ka Riti Pyniaid Kam (Constitution)  jong ka Kur ka dei ban pynkloi ban pynwan dur ha kaba yn lah ban thaw ia katei ka Ain lyngba ki bor District Council kum ka nuksa lah ban ai kyrteng ka “The Khasi Hills Autonomous District Council Dorbar Kur Rynjah Administration and Constitution Bill/ Act 2014”.

Ki Jingkitkhlieh bad ki kam ki President, Secretary, Syiem, Myntri, Lyngdoh, Sirdar, Basan, Kur ha ka Synshar Khadar bad Bishar ka Hima ka dei ban paw shai, bad donkam ban pynjanai ia ka Riti Pyniaid Kam (Constitution) jong ka Seng Kur, ha kaba dei ban don ka jingbatai kaba shai halor ki kam bad ki jingkitkhlieh (Role-Function-Duties) jong u President, Secretary, Myntri, Lyngdoh, Basan, jong ka Kur.  Ka Seng Kur Committee, ka dei ban ioh ia ka jingpule hakhmat ka Dorbar Hima hakhmat u khun u hajar ia ka Report treikam jong ki rangbah jong ka Kur bad ban ioh sngew ruh ia ka Report treikam jong  ka Hima kum kawei na ki kam kiba hakhmat ha ka Dorbar Kur shisien shisnem. Ki Shnong, Raid bad ki Dorbar Hima ki bym lum ia u khun u hajar lane ki bym juh khot ia ka Dorbar Hima ki long ki Hima kiba iohthiah bad kiba buh ia u khun u hajar ha ka jingma.

Ka jingdonkam ban pynkhreh ia ka ‘Mang Tyngka’ (Budget) ba la tyrwa, rai bad pynskhem shisien shisnem da ka Dorbar / ne Seng Kur dei ban pynkhraw na ka por sha ka por.

Ka jingdonkam ia ngi kum ka Dorbar Kur ban tip bad ioh pule ioh copy ia ka i) Riti Pyniaid Kam jong ka Dorbar Hima ii) ka Khanasamari jong ka Hima iii) Ka Report jingkhien jingdiah (Audit Report) jong ka Dorbar Hima bad ka iv) Ka Report trei kam jong ka Dorbar Hima.

Ka long kaba donkam kyrkieh ban wanrah ia ka ain ha kaba ka No-Objection Certificate (NOC) na ka bynta ka ST Certificate lane na ka bynta ka Khasi Tribal Certificate dei ban ai tang ynda la ioh ia ka NOC na ka Dorbar Kur.  Ka long kaba donkam ia baroh ki kur ban buh ia ka Office treikam jong ka Dorbar ne Seng Kur.  Ka jingpynjanai bad ka jingiadei ka Dorbar Kur / ne Seng Kur ha kaba iadei bad kiba la ithuh bad ioh bor ban pyndep ia ka ‘tang jait’.

Ka Dorbar / ne Seng Kur ki don ka lum ka wah, ka khyndew ka shiap, ki la dei ruh ban buh ia ka thong ban seng ia ki Skul, College, University, Hospital, kum shi bynta ban iarap kyntiew ia ka Kur bad ia ka jaidbynriew, namar ngi iohi ruh ba ka Dorbar Hima ka ai jaka ei ia kiwei ki kynhun ban thaw Skul lane ban buh ia ki Office.

Khatduh khatwai, shwa ban pynkut  ngi sngewdei ban pynkynmaw ia baroh ba ngi neh kumba ngi neh, ka dei namar ngi don kane ka jinglong kaba kyrpang kum ka ‘KUR’ ha kaba ngi la sain dur ia ki Hima, dei halor kitei ki nongrim ba ki longshwa jong ngi ki la pynioh ia ngi ia ka kyrdan kaba kyrpang hakhmat ka Ri India lyngba ka dulir jingiateh bad ki jingkular ( Instrument of Accession and Annexed Agreement) kaba la pdiang bad ia soi hapdeng ka Sorkar India bad ka Federation of Khasi State ha ka 17 tarik August 1948. Na ka liang ka Dorbar ki Khlieh Nongsynshar ka Ri Hynniewtrep, Ka Federation of Khasi States, ngi dang iai buddien bad ki bor Sorkar India ban pyndep, pynjanai ia kitei ki jingiateh bad ki jingkular ban ioh ia ka Council kaba khlem liang (Partyless).

Kine ki long khyndiat ki jingai jingmut, kiba ngi sngewdei ban buh hakhmat jong phi mynta ka sngi bad kyrpad ia phi ki nongialam jong ka Seng Kur Rynjah ban shim khia ban pyrkhat sani bha halor kitei ki jingaijingmut, bad ban kyntu jur ia ki bor KHADC ba ki dei ban thaw pyndep ia ki ain jong ki jaid kur bapher bapher hapoh kane ka ri jong ngi.

Na ka liang jong ka Dorbar ngi shim kane ka kabu sa shisien ban kyntu ia baroh ki lai hajar tam ki jait kur ban phah ia ka jingtip shaphang ka kur jong ki sha ka office jong ka Dorbar khnang ba ngin ioh ban ia syllok ban ia kren kumno ban iada bad ban nang pynjanai ia ki rukom treikam jong ki Dorbar kur ne ki Seng Kur baroh.(SP News)

 

What Next?

Recent Articles

Leave a Reply

Submit Comment

*

Where to buy Vidalista Professional 20 Mg (Tadalafil) tablet