Shillong, Lber 04: Ka seng Hynniewtrep Achik National Movement (HANM) baroh kine ki snem kala shu sngap haba ia dei bad ka bhah kam ha kane ka jylla Meghalaya wat la ki ba bun kila ia ktait ia kane ka bynta naduh ki nongialam seng sain pyrthei haduh ki seng bad ki riew shimet bad kane ka jingiakren kala juh khih phaloh na ka por sha ka por hapoh ka jylla halor ka jingbhah kam 40% na ka bynta ki jaidbynriew Garo bad 40% na ka bynta ki Khasi-Jaintia.
Haba kren ha ki lat pathai khubor u President ka seng u bah Lamphrang Kharbani la ong haba ia dei bad kane ka bhah kam ka seng kam kwah ban shu kren da ka jingsngew, ha dien ba ka seng kala wat bniah, la shem ba ka Sorkar Meghalaya ha ka 12th Kyllalyngkot 1971, ha ka por ba ka jylla Meghalaya kam pat dei ka jylla ba pura la shim ia ka rai ban bhah kam kyrpang ia ki riewlum bad ki rit paid ha kane ka jylla bad katei ka dei ka rai kaba la treikam haduh kine ki sngi kiba mynta.
Ka sorkar kala shim ia katei ka rai da kaba pynshong nongrim hapoh ka riti synshar jong ka Ri India Atikle 16(4), kaba ong ba kan nym don kano kano ka jingkhang ia ki sorkar jylla ba kin shim ia ka rai ban bhah kam kyrpang ia ki nongshong shnong ha kata ka jylla kiba dang sahdien ba kin ioh ia ka lat ban shakri ha ki kam sorkar.
Halor kane ka sorkar kala shim ia ka rai ha katei ka snem ban bhah kam 40% ia ki Garo, 40% ia ki khasi Jaintia, 5% ia kiwei ki rit paid bad 15% ia kiwei pat ki heh paid. Kane ka bhah kam kyrpang kan nym trei kam ia kito kiba shuh phah, kiba trei shipor kata hapoh ka 45 sngi, kiba shah pynkiew kyrdan bad ha ki kam kiba shusiew bylla sngi.
Ka National Front Government kaba la khlieh da u Myntri Rangbah duh ka Ri India u V P Singh bam kwai ha dwar u blei kala pdiang ia ka kaiphot jong u B.P Mandal MP barim kaba la ai sha ka sorkar pdeng ha u snem 1990 ha dien shiphew snem ba u shongknor u la ai ia ka kaiphot sha ka sorkar ha u snem 1980, kane ka kaiphot ka long halor ka jingthmu ka sorkar pdeng ban mang kam kyrpang 27% ia ki nongshong shnong ka Ri kiba dang sah dien.
Kane ka kaiphot kaba la pynkhin win ia ka Ri India baroh kawei, halor kane ka Indra Sawhney kala mudui pyrshah ia ka sorkar pdeng sha Supreme Court ha ka 16th Naiwieng 1992, bad ka jingmih na kane ka mukotduma ka long ba ka jingbhah kam kyrpang kam dei ban palat ia ka 50% bad la palat na kata kan shah pynduh. Ka rai na ka iing bishar ba don burom kala kren shai ba hapoh ka artikle 16(4) ka jingbah kam kyrpang kam dei ban palat ia ka 50%.
Haba ia dei bad kane ka juh ka jingbhang bah kam hapoh ka jylla Maharashtra State Reservation Policy, u Dr. Jaishri Laxmanrao Patil pyrshah ia u Myntri rangbah ka jylla Maharashtra bad kiwei ha u snem 2020 bad la ai ia ka rai ha ka Rai ha ka 5th Jymmang 2021 ka iing bishar ba hakhlieh duh ka Ri India kaba ong ba ka jingmang bhah kaba kyrpang nalor ka 50% kaba la dep ban don lypa kam shym hap hapoh kata ka jingmang kyrpang.
Haba ia dei ba kine ki jingdon ia ki polisi bah kam kyrpang, ka sorkar pdeng kala wanrah ia ka jingpynkylla ia kaba la tip kum ka jingpynkylla kaba 102 ia ka riti synshar jong ka Ri India kaba kren ba ithuh kino kiba dang sah dien kan long noh ha u President ka Ri India.
Dei halor kane ka mukotduma bala mudui da u Dr. Jaishri Laxmanrao Patil ba ka iing bishar kaba ha khlieh duh ka Ri India kala pan jingpynshai na ki sorkar jylla, ia kaba ka sorkar Meghalaya lyngba u Advocate Genenral u Amit Kumar u la leit ban jubab hapoh ka iing bishar ba ha khlieh duh ka Ri India ha ka 24th Lber 2021 ban pynksan ia ka jingmang kam kyrpang kaba la palat ia ka 50% kaba ka jylla ka don 85% ki Riewlum.
Haba ia dei bad ka jingmang kam ha kane ka jylla Meghalaya haduh mynta kam pat don kata ka Polisi, kaei kaba don haduh mynta dei tang ka rai sorkar, ka seng HANM kadawa na ka sorkar ban pynshai paidbah ia ka jingmih na ka rai kaba ka sorkar la leit ban jubab ha Supreme Court halor kane ka bhah kam kyrpang ban ia shai paidbah khang ban weng na ka jingmut jingpyrkhat jong ki briew bad ban pynbeit ia kane ba ka jylla kan nym mat jingeh ha ki snem ban wan, na kano kno ka liang.
Ka seng HANM ka iohi ba ia kane ka bhah kam bun ki briew kiba la shim kabu ban pynkylla mat sain pyrthei, ka seng ka don ka jingsngew syier ba lada bakla iohi ka ka jylla kan duh ia kaba la don mynta, ban lait na kano kano ka jingsngew syier kala sorkar ka dei ban pynshai paidbah kaei ka nongrim kaba ka sorkar Meghalaya kala jubab hapoh Supreme Court halor kane ka mang bhah kam kyrpang ha ka jylla.
