Shillong, Naiwieng 14: Naduh ka snem 2006, ka World Health Organisation bad ka United Nations ki la ia rai lang ba dei ban rakhe jingpang shini ha ka 14 tarik u naiwieng man la u snem. Ka jingthmu jong kane ka jingrakhe ka long ban pynshai paidbah halor ka jingpang shini bad ban leh iei halor kane ka bynta kaba ktah shibun ia ka jingkoit jingkhiah jong ka paidbah.
Ka India ka long kawei na ki ri jong ka pyrthei, kaba bun duh kiba ioh ia ka jingpang shini bad kine ki nongpang ki don haduh 60 million ngut. Ha kaba ia dei bad kane ka jingpang, ka Sorkar kam shym la shong kli kti, hynrei ka la trei shitom da kaba pyntrei kam ia ki skim bapher bapher ban ratdyngkhong ia kane ka jingpang na kane ka ri.
Ka daw kaba pynlong ia ka jingpang shini ka long haba ki dkhot met pancreas kim lah ban pynmih ia ka insulin kaba biang (type 1 diabetes). Ka jingthaw ia kane ka jingpang ka lah ruh ban long na ka daw ba ka met kam lah ba kjit ia ka insulin (type 2 diabetes). Kane ka pynkiew ia ka blood glucose (shini) bad ka thaw jinghuri huri ia kiba bun ki dkhot met, kham tam ia ki dkhot met bad ia ka snam. Ka jingpang shini (type 2 diabetes) ka nang kiew hapdeng ki samla nongshong shnong jong ka ri India. Kane ka dei na ka daw jong ka jingkylla ha ka rukom bam, kham tam eh da kaba bam ia ki jingbam thiang.
Ka jingbam ia ki jingbam kiba thiang, kam long eh tang tang hapdeng kito kiba don baem, kiba biang ka ioh ka kot, hynrei kane ka long salorsar, wat hapdeng kito kiba shu pdeng ka ioh ka kot bad wat hapdeng kiba duk ruh.
Ka jingpang shini ka long kawei na ki jingpang bad ka ktah shibun ia ka koit ka khiah lada ym lap ia kane ka jingpang ha ka por ba ka dang shu sdang. La ong ba haduh 50 na ka 100 kiba ioh ia ka jingpang shini, kim tip ba ki don ia kane ka jingpang. Ka long kaba donkam shin ban tip ia ka jingdon jong kane ka jingpang khang ban lah ban sumar ia ka ha ka por kaba biang.
Namarba ka don kane ka jingsngewthuh halor jong kane ka jingpang, u Myntri ka koit ka khiah jong ka Sorkar India, u J.P. Nadda u la kyntu ba dei ban pynlong ia ki screening programme ha baroh ki nongshong shonong jong ka ri, lada ki don ne em ia kane kane ka jingpang. Ha kaba ia dei bad kane, dang shem, u Myntri u la pyntrei kam M-diabetes initiative, da ka jingthmu ban ioh jingtip shaphang ka jingpang shini. U nongwad jingtip, u lah ban shu ai tang ka Miss Call sha u No.
011-22901701 ban un ai lut ia baroh ki jingtip sha u. Na ki jingioh lum jingtip, la ong ban haduh 12 bad 18 na ka 100 jong ki nongshong shnong ha ki jaka sor, dei ki rangban kiba ioh ia kane ka jingpang. Ka samla bad ki khynnah ruh ki ioh ia kane ka jingpang na ka daw jong ka jingsngewtynnad eh jong ki ban bam thiang.
Ka jingpang shini ka ktah ia u dohnud bad kiwei kiwei ki jait jingpang kiba ktah ia u klongsnam. Kat kum ka World Economic Forum, ki jingthied dawai jong kito kiba ioh ia ka jingpang shini ka kot sha ka .15 trillion dollar shi snem shi snem. La iathuh ruh ban ka jingpynlut jong ki nongsumar ia ka jingpang shini, ka tam haduh lai shah ia kito kiba ioh ia kiwei ki jingpang. Ka jinglut jong uwei uwei u nongpang shini ka long haduh 10,000 tyngka shi snem shi snem. ong ka khubor PIB.
