New Delhi, Jylliew 10: Ka la dei ka por ban sngewthuh ba ngi dei ka ri kaba khraw haduh katta katta bad ngim dei ban don tang ki jingthmu kiba rit. Ngim dei, kumba ki kwah kiwei ba ngin ngeit, kiba ym don lad lait noh na ka jinghiar, la ong ka Kiran Mazumdar Executive  Chairperson, Biocon Ltd. and Biocon BiologicsLtd.

Kala ong ba kam ngeit ba ka lawei kan long kaba kim lah ban pynkylla, ka ngeit ruh ba ka lawei kan wan lada kim leh eiei. Kumta, da ki sap kiba bun ba ngi don, to ngin ia sdang ia ka juk jong ka jingpynthymmai ia ka ri.

Kala ong ba to ngin pynthymmai ia ka jingskhem jingmut, ka jingshlur bad ka bor bad ban  pynthymmai ia ka jingngeit bad ka jingangnud namar ki don ia ka hok ban don ki jingangnud kiba khraw. Kane halor ka dei kaba la ong da u President ba rim ka US, u Ronald Regan bad ka pyni kumno ka la dei ka por ia ka India ba kan don ki jingthmu kiba khraw.

Haba u Narendra Modi u la shimti ia ka kyrdan Myntri Rangbah Duh khyndai snem mynshuwa, ka jingkiew kaba suki jong ka ioh ka kot ka India, ka jingduna lad ioh kam, bad ka jingdun ha ka jingmih kaba heh ka iahap bha ia ka jinglong jong ka US ha ki phew snem 1980.

Hapoh ka jingialam jong u Myntri Rangbah Duh, u Narendra Modi, ka Sorkar ka la pyntreikam shibun ki sienjam na ka bynta ka jingkylla kiba la iarap ia ka jingim jong baroh ki bynta ka imlang sahlang jong ka India bad kyntiew ia ka ri sha ki kliar kiba thymmai.

Kum ka briew kaba don bynta ha ki kam ai jingsumar, ki karkhana shna dawai bad biopharmaceutical bad kum ka nongseng kam lajong, ngangeit ba kawei na ki bynta kiba paw shai jong kane ka Sorkar ka dei ka jingtrei shitom ban tei ia ki lad ai jingsumar kiba kham bha bad kiba kham khlain.

Haba baroh kawei ka pyrthei ka shem jingeh ban ialeh pyrshah ia ka khlam COVID-19 ha u snem 2020, ka India ka la lah ban tehlakam ia kane ka jingpang kaba ma lyngba ka jingialam lynti kaba shim ia ki rai, ka jingpynkhreh lypa ia ki kam bad ki jingsaindur thymmai kum ki app AarogyaSetubad CoWIN.

Namar kane ka India ka la lah ban ai palat 200 million ki dawai tika sha palat 90% ki briew ka ri bad ka la lah ruh ban ai jingiarap ia kiwei kiwei ki ri da kaba phah ia ki dawai tika kum shi bynta ka sienjam Vaccine Maitri.

Ha kine ki khyndai snem ba la dep, ka Sorkar Modi ka la tei ia ka rynsan digital na ka bynta ki kam ai jingsumar kaba thmu ban pynbiang lad ioh jingsumar ia baroh. Ka eSanjeevani, ka sienjam ai jingshakri telemedicine jong ka Sorkar ka iarap ia ki briew ba kin ioh jingsumar na ki doktor ha ki nongbah khlem da hap ban mih na la iing.

Kane ka iarap bha ia ki tymmen ki kro bad kito kiba sah ha ki jaka nongkyndong ba kin ioh ka jingsumar kaba bha. Ka plie lad ruh ia ki nongbylla sngi ba kin ioh jingsumar khlem da duh ia ka kamai. Palat 120 million ngut ki nongpang ki la ioh jingsumar lyngba ka eSanjeevanihaduh mynta.

Hapoh ka Jan AushadhiPariyojana, ka Sorkar ka pynbiang ia ki dawai kiba bha kiba shna hapoh ka ri kiba iaryngkat ka jingbha bad ka jingtreikam bad kiwei kiwei ki dawai kiba rem dor. Ki briew ki ioh ia kine ki dawai ha ka dor kaba jem lyngba ki dukan ba kyrpang. Ka India ka la die ia ki dawai ba shna hapoh ka ri kiba kot haduh $160 million ha u snem 2023.

Ka Ayushman Bharat Yojanaka don ka bynta kaba khraw ha ka jingtei ia ka India kaba koit ba khiah bad kaba seisoh lyngba ka rynsan jong palat 1,54,000 tylli ki health and wellness centre, bad ka ai jingshngaininsurance ruh ia ki bynta jong ka imlang sahlang kiba dang duna ka kamaikajih.

Jan 220 million ngut ki briew jong ka ri ki la ioh jingmyntoi na kane ka skhim insurance kaba heh bha. Sa kawei ka jingkylla ba nga la iohi kum ka briew kaba trei ha ki kam khaii ka dei ka jingkylla ha ka jingseng kam lajong ha kine ki khyndai snem ba la dep.

Mynta, ki samla ki wanrah ia ki rukom pynbeit ia ki jingeh ba man ka sngi ha ka jingim jong ngi. Kane ka la jia namar ki sienjam jong ka Sorkar kum ka ‘Make  in India’ bad ‘Start-Up India’. Ka jingialam lynti ha ki kam sain pyrthei ka la don ka bynta kaba khraw ha ka jingkylla ka India sha ka ri kaba biang bha ban trei ia ki kam khaii.

Ki start-up ki la kham bun na ka jingdon tang 350 tylli shuwa u 2014 sha palat 90,000 tylli ha u snem 2023 ha kaba don ruh palat 100 tylli ki unicorn katkum ki jingtip ba don bad ka Sorkar.

Ka long kaba sngewtynnad ban iohiia u Myntri Rangbah Duh haba u iaroh ia ki samla jong ka ri, ki jingthmu jong ki bad ki jingjop jong ki bad kane ka la ai mynsiem bha ia kiwei kiba kwah ban wanrah ia ka jingkylla ha ka imlang sahlang hynrei kiba don ka jingartatien.

Mynta, ki samla jong ka rikimsheptieng shuh ban rung ha ka jingtei jong ka ri bad ki dang pynkylla ia ka India sha ka jaka pdeng jong ka jingsaindur thymmai.

Ki jingpynkylla ha ki ain jong ka ri na ka bynta ki kam khaii ki la kyntiew ia ki jingdon jingem kum ki surok, ka jingpyniasoh lyngba ki liengsuin bad kiwei kiwei bad kane ka la iarap bha ia ki karkhana jong ka India.

Mynta, ki bun ki kynhun kiba trei ha ki ri bapher bapher kiba peit ia ka India kum ka jaka kaba biang bha ban wan shna tiar. Ka Foreign Direct Investment (FDI) bad ka jingshalan mar shabar ri ki la kiew bha ha kine ki khyndai snem ba la dep.

Ka India ka don hapdeng ki 10 tylli ki ri ba ioh bun tam ia ka FDI bad kane ka la bun tam haba ka kot sha ka US$ 84.8 billion ha y snem mang tyngka 22.Ka sngew ba sa kawei ka jingjop ka dei ka jingpynkupbor ia ki longkmie. Ka prokram Beti Bachao Beti Padhaoka la pynkylla ia ka rukom peit ka imlang sahlang ia ki khun kynthei.

Mynta, ki briew ki dap da ka jingkmen haba ioh khun kynthei bad ki longkmie ki la wanrah burom ia ka ri ha baroh ki kam, la ka dei ha ki kam ialehkai, ka science, ki kam pynbyrnia, ka jingiada ia ka ri ne ki kam pynherliengsuin. Ka  ngeit ba kane ka dei ka jingjop kaba khraw jong kane ka Sorkar bad ruh na ka bynta baroh ki longkmie jong ka India.

Palat 408 million ngut ki long kmie ki la lah ban kyrshan ia lade namar ka projek ai ram MUDRA na ka bynta ki kam barit baria. Ka UjjawalaYojanaka la iarap palat 96 million ngut ki longkmie kiba wan na ki bynta ba shem jingeh jong ka imlang sahlang ba kin ioh ia ka LPG (Liquefied Petroleum Gas) ha ka dor kaba la pynduna.

Kane ka skhim ka la pyllait da ki million ngut ki briew na ki jingpang kiba iadei bad ka jingpynhiarmynsiemnamar ki jabohjakhlia kiba mih haba pyndonkam ia ki lad shetjingshet ki bym khuid.

Ha kine ki khyndai snem, u Myntri Rangbah Duh, u Narendra Modi u la kyntiew ia ka kyrdan jong ka India, u la khring ia ka FDI kaba bun, pynkhlain ia ki jingdon jingem, kyntiew ia ka jingbei tyngka ha ka teknoloji bad u la plie shibun ki lad ia kito kiba seng kam lajong.

Mynta ka India ka don ka ioh ka kot kaba don ha ka kyrdan kaba san bad kaba kiew sted arshah ban ia ka ioh ka kot jong ka pyrthei. Hapoh ka jingialam lynti jong u, ka India ka la kylla sha ka ri kaba sngewshngain bad kaba lah ban kyrshan ialade bad kane ka iahap bad ka deiriti bad ka histori jong ka ri.